De heer Piet Lasche heeft een prachtige replica gemaakt van het oermodel. Hieronder volgen eerst het verhaal rond de wording van het exemplaar. Daaronder bevinden zich vele foto's die de bouw van de Pupil laten zien.
Hartelijk dank voor deze waardevolle bijdrage.
Mijn Maxwell radio Pupil
Piet Lassche>>>PA0-LAS
Zo rond je pensioen ga je soms nog eens even denken aan een aantal leuke dingen vanuit je jeugd. Zo ook bij mij kwam dat. Met name omdat ik nu ca 1,5 jaar in de schoolvakanties demonstraties geef in het Aviodrome in Lelystad. En dan met name met oude vliegtuigzenders en ontvangers. En de jeugd o.a. uitleggen wat morse is. Dan maak je soms vreemde dingen mee, alleen al als je zegt dat er een tijd was dat er nog géén mobiele telefoons waren staan ze soms heel vreemd te kijken . Zo van huhuuh?
Maar goed…zo kwam ook de gedachte weer boven over het bouwen van mijn eerste radiootje toen ik rond de 10 of 11 jaar oud was. Knap vroeg was ik al bezig. Voor zover ik me herinner was ik al rond mijn 6e jaar al bezig met het maken van een luidspreker m.b.v. een blik en een magneet en wat draad. Dat dan op de radio distributie aangesloten. En dan de teleurstelling dat je er dan achter komt dat de luidspreker al was uitgevonden. Tja… eerste eelt op mij n zieltje dusJ. En mijn eerste radiootje was dus de Pupil van Maxwell. Achteraf denk ik wel eens wat een opoffering mijn ouders zich daarvoor moesten getroosten aangezien ik de oudste van de 9 kinderen ben. En wij het echt niet breed hadden.
Maar goed met Sinterklaas kreeg ik dus een radio bouwdoos “”DE PUPIL””.
Eerst maar de beschrijving gelezen en toen begonnen. Ik weet nog wel dat het blanke kastje ik veel te blank vond. Dus dat werd maar groen geschilderd. Van dat vieze groen wat toentertijd op tuinhekjes en deuren en ramen gebruikt werd.
Enfin na de montage van de onderdelen moest het solderen maar beginnen.Tja… solderen…poeh poeh hoe moest dat nu? Geen soldeerbout en zeker geen elektrische! Maar gelukkig kreeg ik een soldeerbout van mijn oom te leen. Zo een die je op het gas moest warm maken. En raadt eens wat…. Na enig zoekwerk heb ik dat ding ergens in een bak hier weer gevonden! Zo je ziet wie wat bewaart heeft nog eens wat.
Maar goed… de 2e dag na Sinterklaas dus al begonnen. Met een Buisman busje gevuld met spiritus en een lontje om de soldeerbout warm te maken. Men had mij verteld dat dit ook ging en je dat gewoon op tafel kon laten staan. Dat ging dus goed tot na de eerste paar soldeer pogingen. Nou ja solderen….laten we zeggen eerste bakpogingen. Echter dat duurde niet lang of met een grote plof vloog de deksel van het Buismanblikje en stond de tafel zowat in brand. Gelukkig was er nog niemand beneden dus dat liep weer net goed af.
Tja…. Dan maar in de keuken solderen hé? Bout op het gas. Wachten en dan snel weer een paar pogingen tot solderen gaan doen.
Na dat alles klaar was de batterijen aangesloten. Een antenne draad aan mij springmatras gemaakt en een draad naar de waterleiding als aarde. Koptelefoon aangesloten en inschakelen. Niks dus!!!!!!!!!!!!!!!!!! Pfffffffffffffff. Alles controleren en jawel hoor……. foutje bedankt hoor! Buis DL92 of de 3Q4, dat weet ik niet zeker meer, was naar de buizenhemel. Draad verkeerd aangesloten! En verdikkeme die buis kon géén eens tegen een beetje 15 volt op de gloeidraad!! Vertrouwen in de techniek kreeg een grote domper! Grote pech want er moest dus eerst een nieuwe komen. Maar die kosten zowat de helft van de hele bouwdoos. Maar goed. Ik geloof met een donatie van mijn oom toch een nieuwe gehaald bij Radio Twente aan het Groene wegje in Den Haag!!! Toen al!
Na grondige controle weer alle ingeschakeld en jawel hoor!!!! Gefluit en gepiep maar heel duidelijk de Hilversums te horen. En toen maar experimenteren met dat ding. Aan de kern draaien en zo. Alles wat ze op de beschrijving maar aangaven dus ook met min of meer succes (en wat gesneuvelde buisjes) uitgetest. Omdat ik in Leidschendam woonde hoorde ik al snel ook Radio Scheveningen. Ik meen op de 180 meter dat die toen nog uitzond. Ik weet niet meer hoe lang ik nog met de Pupil gewerkt hebt. Want mijn interesse hield natuurlijk niet op bij de Pupil.
Maar goed ……dus…… na het idee om de Pupil weer eens te gaan bouwen duurt het natuurlijk nog een hele poos voor het serieus wordt.
Begonnen met een oproep op Marktplaats wie nog een originele beschrijving te koop had. Wonderwel lukte dat al vrij snel. Voor 5 euro!
Tja…. en toen de rest. Met als belangrijkste item de 402N spoel. En dat was lastig want in het begin kende niemand de vierkante 402N spoel. Hele discussies over wel of niet een uitvoering met de vierkante spoel. Wéér oproep op Markplaats en jawel in Wassenaar zat nog een radio reparatie zaakje en die er nog een had. Ik geloof voor 12,50 gekocht. Als toegift kreeg ik nog een 19” beeldscherm voor mijn PC aangezien de mijne net de geest had gegeven. Ding doet het nu dus nog steedsJ.
En daarna maar eens de dozen met oude buizen uit het archief,…uh…. zolderpunt getrokken. Jemig wist niet eens dat ik nog zoveel buizen had! Van alles kwam er weer te voorschijn vanuit dienst- en radio – TV reparatietijd Zelfs een origineel zakje van Amroh met de stekkerbussen had ik nog!. Héél veel batterijbuisjes. Ook miniatuur uitvoeringen maar geen DL91 of DL92 of 1S4 of 3Q4. Jammer maar goed Marktplaats is geduldig. En ondertussen dus via internet verdere documentatie gezocht over de Pupil. En zo terecht gekomen op de site van Jan. Heel veel bekends kwam ineens weer boven water. Ook met veel belangstelling de bouw van een replica batterij bekeken. Dus met Jan contact gezocht en wat blijkt… hij woont ook in Twente en we hebben zelfs gezamenlijke vrienden. Na enig zoekwerk kwam er bij mij zelfs nog de originele afstemcondensator boven water! Ennnnn……. Ik wist zeker dat ik de Pupil had gebouwd met blank montage draad en oliesok. Dus……… ook de oude draadbak tot op de bodem uitgespit…. En…J JA!!!! Onderin nog een paar meter gevonden! Wel hard en verkreukeld maar m.b.v. de verfbrander föhn weer mooi recht gekregen. Buisvoetjes en de rest had ik nog genoeg. Zelfs een aan/uit schakelaar met het witte knopje. Zij het dat het een van Russische makelij bleek te zijnJ
De bouw van de Maxwell Pupil à la 2008
De kast
Volgens Jan was dat ooit van berkenhout van ca 8 mm. Geloof het direct.
Maar aangezien ik toch het kastje weer groen wilde verven heb ik de kast maar gemaakt van een paar sigarenkistjes. Geheel in stijl van de bouwwijze van sommige radio’s in die tijd. Ik weet nog wel dat mijn eerste kristalontvanger in een sigarenkistje was gebouwd. Met een stuk ANTRACIET uit het kolenhok en een stopnaald als diode!!!
Naar een sigarenzaak gegaan, het geheel uitgelegd en met een paar kistjes naar huis. Aangezien de plankjes van sigarenkistjes nogal dun zijn dubbel uitgevoerd tot ca 8 mm dikte. Geheel gelijmd met 10 sec. lijm. (ja weet het hadden ze toen nog niet maar ik had geen geduld om het met witte houtlijm te doen. Of te spijkeren. Welnu de foto’s spreken voor zich over de bouwwijze. Tekstplaatjes met Pupil erop had Jan nog liggen. Die heb ik dus van hem gekregen. Waarvoor mijn hartelijke dank Jan!!.
De batterijen
De 15 volt
Geheel volgens de instructies van Jan gemaakt.
De busjes van de diverse spanningen op de draaibank gemaakt. Ik had nog wat busjes met 4 mm binnenmaat liggen en deze dus passend gemaakt. Printplaat zat, ook geen probleem. Voor de doosjes naar een fotograaf gegaan die had nog wel wat plakkarton en wat plastic met textiel structuur. Ook geen probleem. Het geheel in elkaar gezet. De randjes van het printplaatje met twee componentenlijm afgedicht om lekkage van de teer naar beneden te voorkomen. Busje blauwe verf gekocht en geschilderd. Maar toen….. hoe kom je tegenwoordig aan echte teer??
Dat was niet zomaar te krijgen. Na enig zoekwerk hier in Nijverdal bij een dakbewerking firma naar binnen gestapt. En jawel ”ergens” helemaal achter op het terrein had men nog een paar balen echte harde teer liggen. Wat klappen met een hamer en ik had voldoende voor tig batterijen.
Teer gesmolten in een conservenblik met soldeerbrander. Niet te heet want dat geeft bellen. En toen twee batterijen volgegoten.
15 volt batterij stickers geen probleem want die heeft Jan al op zijn site gemaakt. Alleen even op maat moeten printen en de kleur wat aangepast.
Nu nog zorgen voor de tussen liggende spanningen van 3 – 6 – 9 en 12 volt. Aangezien het niet zo zinvol is om de batterij ook te maken met NiMh of Nicd cellen hier gebruik gemaakt van wat zenerdiodes voor de benodigde 3-6-9-12 volt . Dan sluit je gewoon 15 v aan op de 15 volt van de batterij en de rest heb je dan ook. Alleen nu nog ergens slagcijfers vinden om de batterij te voorzien van de aanduidingen van de spanningen. Komt nog wel.
1,5 volt batterij
Hiervoor maar geen echte batterij genomen. Ik had nog een ELRO dikke NiCd cel liggen met een kleinere 1600mA cel binnenin. Is mooie constructie. Hier wel een accucel voor genomen aangezien het wel erg lastig wordt om een veilige ca. 1,5 volt ergens anders vandaan te halen. Zie de foto’s. Deze dus “”omgebouwd”” naar een op het origineel lijkend exemplaar. Grijs en zwart geschilderd waar nodig. Is wel dan ca. 1,2 volt maar blijkt in de praktijk voldoende.
MONTAGE
Tja…. Moest niet te netjes gesoldeerd worden hé? Zo was dat toen ook niet. Is toch nog knap lastig om niet mooi te solderen als je dat niet gewend bent. Maar goed is wel gelukt. En dus….. was het op 5 februari 2008 zover dat alles klaar was en ingeschakeld kon worden. Niet eerder dan nadat alles paar keer goed gecontroleerd was. Foutjes van 1952 moesten maar niet meer gemaakt worden dacht ik zo!
Inbedrijfstelling
Moest gelijk maar gebeuren. Koptelefoon (2000 ohm) er weer bij gepakt. Die had ik nog van jaren geleden. Antenne draad van ca. 15 m hangt al jaren op zolder onder de rietkap over gehele huis dus aangesloten. Aarde van de randaarde van stopcontact. (Blijkt niet nodig te zijn) 1,5 volt ingeschakeld en gemeten op buisvoet. Niente nada dus! Bleek drukschakelaar niet goed te werken. Tja.. Russische he? Dus met veel gepriegel uit elkaar gehaald en schoongemaakt. Vet was verhard. Weer gemonteerd, gemeten en nu wel goed.
De 15 volt erop en………………….JA!!!!!!!!! hoor muziek van radio 5. Hahaha en dat komt goed uit want die zendt bijna dagelijks dus ook muziek uit van de jaren 50 en 60.
Ook een sterke Duitse middengolf zender te horen en wat gepiep van wat andere zenders.
Experimenten gaan dus voorlopig nog wel door!
Toevallig had ik pas een paar zonnepaneel omvormers van iemand gerepareerd. En kwam dus ook de bouw van de Pupil ter sprake.
En wat bleek??????? Deze man had vroeger ook de Pupil gebouwd!! Sterker nog hij had de kast en nog wat onderdelen ook nog! Is dus een latere Pupil met blauw frontje maar met originele gespijkerde kast. Met daarin nog een nooit gebruikte ronde 402N spoel. Helaas zonder kern. Het bleek dat hij de onderdelen van zijn Pupil verder had gebruikt om de PADVINDER van te bouwen. Ook die had hij dus nog! Je raadt het al…. Al dat spul heb ik dus nu van hem gekregen.
Volgend project zal dus wel de revisie van de Padvinder worden. En wellicht ook nog een Pupil met blauw frontje.
We zien wel!
Opmerkingen:
De batterij zoals hij op de foto van mijn originele beschrijving staat is toch wat anders dan die ik nu gemaakt heb naar voorbeeld van Jan. De “”0”” zit anders. En de replica batterij van 15 volt is een aantal mm te groot voor de originele kast met blauw frontje. Zoeken we nog wel uit.
Bijgaand de foto’s van de bouw. Veel plezier met het bekijken daarvan! En met héél veel dank aan Jan Poortman voor al het voorbereidende werk wat al gedaan was!!
Februari 2008
Piet Lassche PA0-LAS
Hier volgen de foto's...
De bouwbeschrijving
De echte soldeerbout, gereedschap voor de echte specialist.
De oliekous die eerst weer warmgestookt moest worden.
Originele verpakking van de entrees van Amroh.
Diverse onderdelen voor de bouw van de Pupil.
De vierkante 402.
De aansluitlippen van de spoel.
En zo ziet dat er binnen uit.
De buisvoet voor de 3S4 of DL92.
En dit staat er in het Muiderkring buizenboek.
De afstemschaaltjes.
Russisch schakelmateriaal.
Het begin van het kastje.
Hier krijgt het al meer vorm.
Na de beschildering met de gemene tuinhekken kleur.
Ook de batterij nadert het eindstadium.
Maar zo begon het met dit onderdeel.
Ook hier deed de verfkwast degelijk werk.
Ja, met dit soort gereedschappen moet je wel om kunnen gaan, de bussen voor de batterij worden hier gemaakt.
Pre-fabrikaten.
Het aansluitdekseltje.
Het geheel in de doosjes verlijmd.
En dit na de eerste lading teer.
De vervanging van de 1,5 V. batterij.
Dit wordt hem.
De resultaten van het powercentrum.
Het binnenwerk kompleet,. de batterij nog maagdelijk.
Nog een blik op het inwendige, nu met aangesloten voeding.
Een kritische blik bij het horen van de eerste geluiden.
Zo een had ik er vroeger ook, een blauwe.
De verkregen Padvinder.
Daar moet nog wel wat afgestoft worden.
Heerlijke klodder-soldeerverbindingen.
Het origineel van de bouwbeschrijving.
No meer tekst.
Het wikkel van de anodebatterij.