1. De beschrijving van de BX-925A
Beschrijving:
De nieuwste aanwinst, de BX-925A.
Een echte boat-anchor. Met zijn 32 kg gewicht is het een redelijk zwaargewicht. Dat is ook de reden dat U het met wat minder gelikte foto's moet doen van deze ontvanger. Ik kan de moed niet meer opbrengen het apparaat mee naar mijn fotostudio te slepen en daar allerlei ontmantelingen te doen om hem als een fotomodel te laten glimmen voor de camera. Dus beelden rechtstreeks vanaf de werkbank met vreselijk verkeerd licht en een klein flitsertje. Misschien, bij wat meer zomerse temperaturen, ga ik de fotospullen naar beneden verhuizen voor een fotoshoot, nu niet. (Begin 2017, koud)
De ontvanger is gemaakt door Philips Hilversum, waar knappe koppen (niet ironisch bedoeld) deze ontvanger ontworpen hebben. Er zijn mensen die beweren nog nooit zo'n instabiele ontvanger te hebben gezien, maar die plaats ik dan maar onder de categorie verwende sikken. Na restauratie en reparatie van de radio kan ik alleen maar concluderen dat het een prima ontvanger is en na een opwarmtijd van ca. een kwartier zo vast als een hunebed op de ingestelde frequentie blijft staan, ook de BFO. De motor-afstemming is een ware verademing en de bediening is rechtuit, rechtaan, geen overbodige knoppen. Wat eigenlijk ontbreekt is een meter met keuzeschakelaar waarmee je de verschillende spanningen in het toestel kunt testen, dat zie je nog wel eens bij Duitse communicatie-ontvangers en zelfs bij de Engelse B21. Maar de meeste reparaties en het onderhoud werden toch bij Radio Holland uitgevoerd en die wisten er wel weg mee.
De radio werd zowel op schepen als op het vaste land gebruikt. Bij Scheveningen Radio hebben hele batterijen gestaan en in menig radiohut aan boord van de Nederlandse koopvaardijvloot hebben ze hun dienst bewezen. De frequentiekeuze is opgedeeld in zes gebieden:
| Band | van | - | tot | van | - | tot | |
| 1 | 210 | - | 540 kHz. | of | 1430 | - | 556 m. |
| 2 | 1,45 | - | 3,6 MHz. | of | 207 | - | 83 m. |
| 3 | 3,5 | - | 9,1 MHz. | of | 85,7 | - | 33,4 m. |
| 4 | 9,1 | - | 13,7 MHz. | of | 33,4 | - | 21,9 m. |
| 5 | 13,7 | - | 20,7 MHz. | of | 21,9 | - | 14,8 m. |
| 6 | 20,7 | - | 32 MHz. | of | 14,8 | - | 9,4 m. |
De middenfrequentie bedraagt 735 kHz met een bandbreedte variabel van 0,45, 1,3, 3, 6,5 en 4,2 kHz
De gevoeligheid is beter dan 5 µV, bij een signaal/ruisverhouding van 10 dB. Voor bereik 1, 9 dB.
Door de gestabiliseerde voedingsspanningen voor de oscillatoren is het verloop bij 5% netspanningsvariatie ≤ 1‰.
De Automatische Sterkte Regeling is te kiezen uit 4 mogelijkheden, Met de hand, dus alleen regelbaar met de HF-regelaar, Normaal, met drempel (0,05 sec.), Normaal, zonder drempel (0,05 sec.) en Langzaam, zonder drempel ( 1sec.).
De buizenbezetting:
| B | 1 | 1. H.F. versterkerbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 2 | 2. H.F. versterkerbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 3 | mengbuis | EK90 | (6BE6) |
| B | 4 | H.F. Oscilleerbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 5 | 1. M.F. versterkerbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 6 | 2.M.F. versterkerbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 7 | detector en A.S.R.buis | EAA91 | (6AL5) |
| B | 8 | A.S.R. diode | EAA91 | (6AL5) |
| B | 9 | L.F. versterkerbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 10 | L.F. eindbuis | EL90 | (6AQ5) |
| B | 11 | storingsbegrenzer | EAA91 | (6AL5) |
| B | 12 | gelijkrichtbuis | 5Y3GT | |
| B | 13 | spanningsstabiliseerbuis | 150c1K | (0D3) |
| B | 14 | zwevingsoscillatorbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 15 | ijkoscillatorbuis | EF93 | (6BA6) |
| B | 16 | spanningsstabiliseerbuis | EL90 | (6AQ5) |
Twee kristallen, X1 voor de ijkoscillator, 500 kHz en X3 voor het middenfreq.kristalfilter van735 kHz. Voor verdere beschrijving en data zie de aan het einde van deze pagina toegevoegde pdf's.
De voorkant van het toestel. In de volgende foto's de verschillende delen in detail.
De indicatie van het frequentiebereik en de grofinstelling van de ontvangstfrequentie. In plaats van een streepje op het glas, is achter de schaal een staafje met een lensachtige werking aangebracht die een streepje op de schaal projecteert.
De fijnafstemming, door verschillende belichtingen is er kleurverschil in de plaatjes, deze ziet er te grijs uit. Ook hier weer het geprojecteerde streepje en een zwarte op het glas. Verder de lock-knop waarmee de afstemming vast gezet wordt. Door het toestel jaren niet te gebruiken krijg je het zelfde effect.
De S-meter. Weer typisch Philips, bij uitgeschakeld toestel staat de wijzer in de rechtse hoek.
De linker kant met de bedieningsknoppen, de tekste erbij spreken voor zich.
Het zelfde voor de rechterkant.
Gesloten achterkant, de klep laat een kleine, klepbrede opening vrij voor de aansluitkabels.
Het beeld met geopende klep.
Bovenkant van de radio met gesloten klep.
En op deze manier kun je de buizen vervangen.
De zijkant van de kast met stevige handvaten, dat mag ook wel met zijn gewicht. De kast ziet er als nieuw uit.
Om het verhaal compleet te maken, de onderkant. Vergeet niet bij het ontkasten de twee schroeven bij de achterste rubber steunen los te draaien. Je krijgt hem er echt niet uit als je dat niet doet!
Bovenaanzicht, links onder is in de kooi met de ventilatiesleuven de net-trafo ondergebracht.
De radio van achter gezien.
Het gedeelte achter de S-meter.
De afstemming.
De linker zijkant, je ziet dat de frontplaat op degelijke wijze aan het chassis gemonteerd is. Verder zijn de typische behuizingen van de spoelen te zien.
De rechterkant met trafo-huis en gelijkrichter. De lauwe elco is een extra afvlak-C, die je er apart bij kunt zetten. Hoe Philips dit nu bedacht??? Zet dat ding er standaard in, waar hebben we het over bij deze beperkte aantallen ontvangers?? Ik neem aan dat er geen 10.000 gemaakt zijn.
Solide plaatwerk voor de onderkant.
De onderkant voordat de teerknollen werden vervangen.
Een foto na de operatie. De meeste condensatoren zijn door de gele vervangen. Er zijn echter ook andere soorten gebruikt.
Voor het ontkasten moeten de vier schroeven van de beide zijpanelen verwijderd worden.
Het restauratieproces:
Na het toestel op een variac te hebben aangesloten en voorzichtig de spanning naar 100 Volt te hebben opgedraaid, gebeurde er niets. De aan/uit-schakelaar van de volume-regeling geprobeerd, de vreemde potmeter op de hoofdtelefoonplek geprobeerd, niets, niets deed er wat. Toen eerst maar eens de documentatie geprint en vluchtig doorgekeken. Om wat wijzer te worden moet de kast er af, daar wordt het geheel wel iets lichter van. Veel schroeven en twee schakelaars (BFO en Zend/ontvang) die op een onbegrijpelijke, afwijkende manier zijn gemonteerd, losgemaakt. Ook moesten er zo hier en daar wat stripjes met schaalverlichtingslampjes los worden gemaakt, maar het liet zich redelijk gemakkelijk uitvoeren.
Waar te beginnen?
Het afstem-mechaniek, waarom beweegt er niets? Dat was niet zo moeilijk te verklaren. Door jarenlang het toestel niet te gebruiken was het vet op de tandwielen in een harde massa veranderd. Met een stevig kwastje en wat wasbenzine een uurtje gepoetst en zie daar, met wat naaimachine-olie geholpen, draaide de zaak weer als een tierelier. Maar wat mij altijd erg interesseerde was de motorafstemming, zou dat ook nog werken? Een eerste blik op twee condensatoren bevestigde mijn vermoeden, dat werkt nooit een keer. Dus twee teerknollen van 39 nF vervangen door wat betere en de 220 Volt aansluitingen direct, via een 100 Watt gloeilamp aan de netspanning aangesloten. Er gebeurde niets. de as van de motor zat muurvast. Dus, met veel moeite de motor losgemaakt. Twee schroeven gingen gemakkelijk, de derde en slechtst bereikbare met een geprepareerde lange schroevendraaier losgekregen.
Toen het geval maar uitelkaar gehaald.
.
Ook hier was hard vet de oorzaak. De motor draaide wel weer, maar de aandrijving schoot niet naar voren wanneer de motor geactiveerd wordt. De rotoras terug getikt (met zacht geweld) en toen de as met een mesje schoongemaakt. Na een half uurtje poetsen en smeren zat er weer beweging in het geheel. De motor in een bankschroef gezet en laten draaien, zolang tot alles weer soepel werkte.
Zelfs de conische aandrijving kwam weer goed in aanraking met het rubber van het overbrengwiel. Vervolgens het geheel weer gemonteerd in de ontvanger en weer geprobeerd met de netspanning. En jawel, alles draait weer, een prachtig gezicht.
De twee (rode) condensatoren voor de omschakeling van de draairichting. Maar ja, waarom komt er geen netspanning via het netsnoer naar binnen???
Netspanningsaansluiting.
Wat blijkt nu, de vorige eigenaar heeft zelf de octal-plug aan het netsnoer gesoldeerd, levensgevaarlijk. De functie van de plug is, bij normaal 220 Volt-bedrijf, via twee kortsluitbrugjes, de netspanning door te verbinden met de voedingstrafo en de 6,3 V. gloeispanning naar aarde te verbinden. Waarom zo moeilijk? Philips had ook voorzien dat de ontvanger zonder netspanning moet kunnen werken. Je moet het dan wel zonder motoraangedreven afstemming doen, maar je kunt de ontvanger wel gebruiken. Met een octalplug worden de 260 Volt anodespanning en de 6 Volt gloeispanning uit batterijen aangesloten. Als je dan het schema goed bekijkt is het ook duidelijk waarom de kortsluitbrugjes in de stekker zitten. Dus dit maar weer in de originele staat terugbrengen en het netsnoer weer op de originele wijze aansluiten. Dit is wat knullig uitgevoerd, een klein driehoekje waar de kabel net langs kan. Maar hoe zit het nu met de aan/uitschakelaar? De originele op de LF-volumeregelaar was blijkbaar defect. Toen is er maar een potmeter met schakelaar op de plek van de telefoonplug gezet. (Van die potmeter zijn de weerstand-aansluitingen afgeknipt!!) Ook dit moest weer in de originele toestand worden teruggetoverd. Aangezien ik niet de juiste Philips-potmeter had, is er een andere ingezet, waarbij de schakel-contacten achter op de potmeter zitten. De aansluitdraden moesten dus verlengd worden. Geen probleem. Spanning op netaansluiting, weer gebeurde er niets.
Dit is de octal-plug, het netsnoer is al verwijderd.
De draad-salade bij het spanningscaroussel. Hier moet ook nog het nodige gebeuren om alles weer in de originele staat te verkrijgen. Uiteindelijk is dat ook gelukt. Er waren ook twee ratel-condensatoren aangebracht van de fase en de nul naar aarde. Ik wantrouw dit soort dingen altijd, maar het leken wel goede C's met een werkspanning van 1000 V. Geen probleem dacht ik, totdat na een half uurtje de aardlek er uit vloog. Condensatoren er uit geknipt, euvel verholpen. Uiteindelijk werkt het toestel nu met de normale netspannings-voorziening en aan/uit-schakelaar op de volumeregelaar.
\
De radio staat nu klaar voor de volgende fase.
De onderkant met vele dikke, zwarte teerknollen. Allen rijp voor vervanging.
De uitgangstransformator is ook niet de juiste, maar deze laat ik voorlopig nog even zitten. De volgende fase is dus vervanging van de condensatoren en alle buizen gaan op de buizentester. Mooi werk voor de kerstdagen.
Intussen is er toch nog na zeven jaren een uitgangstransformator opgedoken, de A3 169 52 1
Dit is de trafo, nu ,moet hij er nog in.........
En zo zitten de aansluitingen, zie verder het schema.
De teerknollen zijn allemaal vervangen door condensatoren van betere kwaliteit. Daarbij ben ik bij ontkoppelcondensatoren niet al te
precies geweest met de waarden. Alleen voor koppel-C's en tijdconstante bepalende componenten heb ik mij aan de voorgeschreven waarden gehouden.
Dit zijn de 34 condensatoren die vervangen zijn. De twee grijze, links op de voorgrond zijn de ratelcondensatoren waarvan er één stuk was. De andere teerknollen zijn op twee na zo lek als een mandje. Vreemd genoeg hebben ze bijna allemaal wel de nominale capaciteitswaarde. In ontkoppelcircuits met een lage spanning waren ze best wel te gebruiken geweest.
Na de vervanging van deze componenten met kloppend hart weer spanning op het toestel gezet. Heel zachtjes op de achtergrond wat geluid. Niet beter dan voor de condensator-operatie. Er moest nog meer mis zijn. Metingen in het LF-deel en vergelijkingen met het schema gaven al gauw aan dat hier flink in was gerommeld. Dus alles weer in de originele staat teruggebracht. De versterker werkte weer, maar nog steeds nauwelijks ontvangst. Na veel gemeet en geprik kwam ik er achter dat bij de verwijdering van een van de C's een weerstand losgeraakt was. Deze weer vastgesoldeerd en waarempel, er kwam heel veel storing uit, maar ook radiostations.
Nou, dat wordt genieten. De radio weer in zijn normale positie gezet en de afstemmotor laten draaien, prachtig, het werkte. Nu nog eens fijn afstemmen en dat lukte niet. Je kon de knop wel verdraaien, maar de tandwielen draaiden niet mee. Misschien had ik te veel smeerolie gebruikt en de slipkoppeling verziekt. Er bleef uiteindelijk niets anders over dan het hele afstem-mechaniek te verwijderen. Dat was makkelijker dan ik had gedacht. Twee schroeven hielden het geval op de plaats en de koppeling met de afstemcondensator moest worden los gemaakt. Verder moest het tandwiel van de golfbereikschakelaar worden verwijderd en de soldeeraansluitingen van de motor worden losgemaakt. De volgende foto's laten de gedemonteerde unit zien.
Dit is de voorkant, de koperen strip achter de afstemknop is de rem waarmee je ingestelde zender vast kunt zetten.
De tandwielen, onder in is het kleine wieltje te zien dat niet meer bewoog als je de knop verdraaide. Zag er ook vettig uit. Weer ontvet, maar nog steeds geen beweging.
Ook de rubberring van de motoraandrijving was geheel vrij.
Een blik in de tandwielkast, het lijkt wel een klok.
Na alles weer draaiend te hebben gemaakt kwam ik tot de conclusie dat aandrijfas van de motor (met rubber-rand) de oorzaak van alle ellende was. Doordat ik de radio bij mijn soldeerwerkzaamheden ontelbare keren op de kop gezet had, waarbij de top van de motor als steun op de tafel kwam, is de positie van de motor zodanig gewijzigd dat de as van de aandrijving aanliep tegen het tandwielhuis. Achteraf is het allemaal wel te verklaren. Na alles heel nauwkeurig weer te hebben vastgezet werkt alles weer.
Voor de werkzaamheden aan de onderkant van het toestel heb ik een hulpbeugel gemaakt die er voor zorgt dat de motor niet meer als steunpunt kan worden gebruikt.
De over-roll-beugel ter bescherming van de afstemmotor.
De lange buis is afkomstig van de onderkant van het chassis en moet na uitgevoerde werkzaamheden weer terug op zijn plek.
De volgende klus is het controleren van heel veel weerstands-waardes, want er komt wel geluid uit de radio, maar nog niet zoals het zou moeten zijn.
Dat valt dus nog wel mee, het werkt eigenlijk wel goed.
De frontplaat weer netjes opgepoetst en de plakletters verwijderd. Dat is gedaan met een stukje hardhout, heel voorzichtig. Alles nu in de was gezet. Er zijn nog wel wat krassen, maar hij is ook niet nieuw. Ook de glaasjes schoongemaakt. Nu het hele zaakje weer in elkaar zetten.
En ook dat is gebeurd. Na enige miskleunen met de schaalaanwijzers en de verlichting is ook deze klus geklaard. De lampjes branden, maar de S-meter staat al in de hoek, zonder signaal, wat zou er nu weer aan de hand zijn??
Oorzaak, volledig teruggedraaide HF-regelaar, geen probleem dus. Wat nog wel vreemd was, de LF-versterker ruiste enorm, ook in de Phono-stand. Na enig zoekwerk bleek de kathodeweerstand van de eerste LF-buis de veroorzaker te zijn. Deze weerstand vervangen door een wat beter type en zie, of hoor, ruis weg. De ontvanger werkt nu volgens het boekje nadat alles, behalve de MF-versterker opnieuw is afgeregeld. Een genot om mee te werken.
Voor de restaurateurs en andere liefhebbers, de documentatie in pdf:
BX 925A/00a-01a Beschrijving Nr.DB-R 58
Instruktieboek voor de Communicatie ontvanger BX 925 A met dank aan Archief Radiodatabase.nl.