Nu de jaarwisseling er weer aankomt is het tijd je zonden weer eens te overdenken. Dus terug naar de basics. Waarom deed mijn Pupil van Maxwell het zo slecht?
Wat deed ik verkeerd?? Daar is niet zo maar een antwoord op te geven, dus er moeten maar eens wat uren aan besteed worden. Bij de concurent Amroh eens gekeken en die had een overeenkomstig ontwerp, alleen was daar de terugkoppeling anders gemaakt. Dat zou de oplossing wel eens kunnen zijn.
Dus rap de soldeerbout ter hand genomen en ja, je wil dat het dan ook wat Amroh-achtig in elkaar zetten. De juiste Uniframedelen bij elkaar zoeken, een Polar afstemcondensator, 402 spoel (Eigenlijk een 402 N, maar die is nog slechter), een DL92 en wat kleinmateriaal. Het chassis heb ik wat groter gekozen dan die van het originele ontwerp want ik verwacht niet dat zo iets direkt werkt en er ruimte moet zijn voor aanpassingen.
Het ontwerp staat in "Jongens Radio" deel 4 uit 1953
1. Originele UN-9.
2. De nagebouwde UN-9.
3. Verbeteringen.
De Originele Eénpitter type UN-9
.
Mijn uitvoering is opgebouwd met de Uniframe-delen UF001, UF002 en UF003.
Op deze afbeelding is de bovenkant van het chassis tot de helft gereduceerd, bij eventuele wijzigingen kun je er niet goed bij komen en jammer van zo'n uniframe.
De opbouw. Die verschilt in wezen ook niet erg met mijn eerste bouwwerk.
En dit is het schema.
In tegenstelling tot de Pupil van Maxwell waarbij een vaste terugkoppeling via een condensator van 150 pF wordt gebruikt en de schermroosterspanning op verschillende aftakkingen van de anodebatterij kan worden geprikt is bij deze uitvoering de schermroosterspanning ongeveer gelijk aan de anodespanning en wordt het terugkoppelsignaal via een variabele weerstand van 47 kOhm aan de terugkoppelwikkeling van de 402 spoel toegevoerd.
Dat heeft wel het voordeel van een wat vloeiender afstelling van de terugkoppeling. Bij de Pupil is dat in grotere stappen, of net te veel of net te weinig, maar nooit goed. De terugkoppeling moet bij veranderende afstem-frequentie bijgesteld worden, bij de Pupil een heel geprik en bij de UN-9 wat comfortabeler.
Maar ja mijn Pupil stond vast afgestemd op Radio Luxemburg ( Two O Eight ) Dat was dus eenmalig zo lang aan de kern van de 402-spoel draaien en de schermrooster spanning op de meest optimale spanning zetten en dan lukte het wel zo'n beetje. Al te kritisch was ik toen niet, als er maar muziek uit kwam.
Ik had het bovenstuk in tweeën kunnen knippen, jammer van UF001. Zo is hier ook de wat nieuwere en betere 402-spoel te zien. De knoppen zijn ook wat moderner, je moet ook een beetje met de tijd mee gaan.
Het vooraanzicht met links de aan/uit-schakelaar, midden de afstemming en rechts de terugkoppeling.
Zijaanzicht, ik had de beide zijdelen wel even kunnen oppoetsen. Waarom de afstem-C wat naar voren hangt is me ook niet duidelijk, hij zat echt goed, maar nu ik het zo bekijk....
De achterkant, de beide entrees zijn met opzet op de buitenzijde gemonteerd zodat ze nog wat reclame kunnen maken voor het merk Amroh-Holland. Normaal zet je ze op de binnenkant.
De andere zijkant met de telefooncondensator van 1000 pF over de entree voor de koptelefoon.
De bedrading, de slimmerikken onder de lezers zullen direct opmerken dat de schakeling niet geheel overeen komt met de oude UN-9. Daar zijn redenen voor, zie het hoofdstuk "Verbeteringen" .
De achterkant met de entrees, ja, er had wel een poetsdoekje over gekund.
Bovenaanzicht met de componenten-opstelling, dat valt mee met twee stuks!
Goed, het werkt. Maar.......... verwend als je tegenwoordig bent, het is niet echt wat je je er van voorstelt. Dus op naar het hoofdstuk "Verbeteringen".
Aangezien de terugkoppeling uiteindelijk toch niet fijn werkte, het toestel genereerde en hield er dan plotseling bij het terugdraaien van de potmeter met een klap mee op. Niet geleidelijk, maar heel abrupt. Daar maar eens over nagedacht. Het leek me toch beter de terugkoppeling vast te maken en de versterking van de buis te regelen met de schermroosterspanning, maar niet in stappen van drie volt zoals de Pupil, maar met een potmeter continue. Aangezien de schermroosterstroom heel minimaal is kan de potmeterwaarde redelijk groot zijn, dus 220 kOhm leek me wel aardig. Natuurlijk moet het schermrooster wel ontkoppeld worden met een condensator, 10 nF is een prima waarde, kleiner kan ook, maar waarom zou je?
Het toestel weer ingeschakeld en zie daar, of liever hoor daar, dat gaat al een stuk beter. Een serie-condensator in de antenneleiding heeft ook veel invloed op het oscilleergedrag. Hier moet je een compromis zoeken tussen voldoende selectiviteit, grootte van het ingangssignaal en oscilleergedrag. Uiteindelijk is het 47 pF geworden, 100 pF kan ook nog wel, maar er verandert niet erg veel. De beste waarde voor de terugkoppel condensator, in de echte UN-9 330 pF heb ik verlaagd tot 68 pF. Hiermee werd bereikt dat de terugkoppelpotmeter in de middenstand staat wanneer afgestemd wordt op het middengebied van de middengolf. Wordt de afstemfrequentie lager , dan moet de potmeter wat tandjes hoger gezet worden. Bij een frequentieverhoging dus wat minder.
Het gaat nu heel vloeiend en de LF-signalen zijn nog groot genoeg om duidelijk in de koptelefoon (hoogohmig) waargenomen te kunnen worden. Het signaal van de plaatselijke middengolf-piraat is ook met afgezette koptelefoon duidelijk te horen. Die is echter zo sterk dat het signaal bijna uit de soldeerbout komt, dus dat is geen maatstaf. Verder heb ik de koppelcondensator naar het stuurrooster naar 47 pF verlaagd, dat werkt ook prima, alhoewel 150 pF ook niet veel verandering brengt.
Dan nog even wat over de voedingsspanning. Je zou denken dat met 90 Volt op de anode het siganaal er uit brult, dat is echter niet zo. Het verschil tussen 90 Volt en 15 Volt is niet ontzettend groot. Dus ik heb gekozen voor 18 Volt, twee 9 Volts batterijtjes. Die passen ook mooi in een replica-behuizing van de anodebatterij. Bij de Pupil kun je daar dan ook de terugkoppel-potmeter in bouwen. ( Wel uitschakelen bij niet gebruik van de ontvanger, de 220 kOhm potmeter blijft wel parallel aan de voedingsspanning staan, 80 microAmpère ruststroom).
Nu de grote vraag, waarom deze experimenten niet vroeger gedaan werden met de Pupil???? Het antwoord is simpel, ten eerste had ik geen flauw benul hoe zo'n radio werkte. Je had geen meetinstrumenten, ja, ik had een meter (weekijzertype), maar die gebruikte bij het meten meer stroom dan de
hele ontvanger. Verder had ik geen regelbare voedingen om te proberen hoe zich de schakeling houdt bij andere voedingsspanningen. En verder was de voorraad onderdelen ook zeer beperkt, ik kan me herinneren dat de telefooncondensator, toen een witte Novocon van 2000 pF, heel vaak van schakeling heeft moeten wisselen. Dat was hem ook wel aan te zien, overal smeltplekken van de soldeerbout.
Het is ook aan te raden een vertraging op de afstemcondensator aan te brengen. Hoewel beweerd wordt dat er steeds minder te beleven valt op de middengolf, is me dat bij het afstemmen ('s avonds) toch zwaar mee gevallen. Het is zelfs lastig met de kleine knop goed af te stemmen.
Dan nog een laatste opmerking over de schermroosterspanning. De experimenten hebben uitgewezen dat deze zo tussen de 10 en 12 Volt moet liggen voor een vlotte regeling van de terugkoppeling. De maximale voedingsspanning speelt hier maar een zeer kleine rol.Je zou dus een nog vloeiender terugkoppeling kunnen verkrijgen door de potmeter met een serieweerstand te voorzien zodat hij alleen een spanning van ca 10 tot 13 Volt aan het schermrooster kan leveren.
Op zich lijkt dit allemaal op een heel eenvoudig projectje en welliswaar zeker onder de maat voor de echte techneuten. Toch kan ik een ieder aanraden weer eens zoiets "basics" te doen, je zult versteld zaan hoe veel er fout kan gaan en hoe weinig goed. Het experimenteren geeft je ook weer het gevoel echt zelf weer wat geleerd te hebben en dat geeft weer plezier in de hobby en daar gaat het toch eigenlijk om.
De Kerstdagen zijn een uitstekende gelegenheid weer eens de soldeerbout te pakken en iets van heel lang geleden in elkaar te prutsen, veel plezier!!!
Het eerste verbeterde schema, maar ja, het beviel toch nog niet zo goed, de terugkoppeling ging nog te grof. En er was nog een probleem met de lager frequenties.
Dus eerst de 47 pF naar het rooster vervangen door 150 pF, en de terugkoppel-C vergroten naar 150 pF. Dus net als bij de Pupil. Daarna maar eens gemeten bij welke schermroosterspanning het oscilleren begint nadat ik eerst de voedingsspanning
verhoogd heb naar 27 Volt ( drie batterijtjes.)
Dat ziet er dan zo uit, de schermroosterspanning ligt over het gehele afstembereik tussen de 9 en 5,0 Volt, dus 4 volt regelgebied. Met een potmeter van 10 K betekent dat een stroom van ca 400 uA, wanneer je dan twee serieweerstanden in het potentiometercircuit opneemt kun je heel mooi die spanningsvariatie van ongeveer 4 Volt over het gehele bereik van de potentiometer spreiden. De bovensete weerstand 47 k en de onderste 12 k. Het regelt dan uiterst soepel.
Het schema gaat er nu als volgt uit zien.
Dit is nu de definitieve uitvoering van de ontvanger.
En HIER nog een pdf van het oorspronkelijke ontwerp van de UF-9