Waarom dit verhaal?????
De Surplus Radio Society heeft een oproep gedaan om in verband met het feit dat het dit jaar (2018) 65 jaar geleden is dat de watersnoodramp op 1 februari 1953 zich voltrok, door de leden replica's te maken van de toen gebruikte noodzender in Zierikzee. De eisen aan de replica, zie EISEN
Op zaterdag 9 februari 2019, zal getracht worden met deze zender verbindingen te maken met een team radioamateurs in Zierikzee. De afstand Goor-Zierikzee is lastig om in de 80 meterband, het frequentiegebied waarin dit toestel werd gebruikt, zo'n verbinding te maken. Telefonie zal waarschijnlijk niet lukken, maar met telegrafie is het misschien mogelijk, afhankelijk van de condities en de lokale storing.
Ik heb besloten ook deze uitdaging aan te gaan.............
Op Zondagmorgen 1 februari 1953 blijkt dat een combinatie van stuwwater in de Noordzee, als gevolg van een zware storm en springvloed fatale gevolgen hebben voor Zeeland en delen van Zuid-Holland. Op vele plaatsen breken de dijken door en overstroomt het land.
Veel slachtoffers komen door verdrinking om het leven en nog meer mensen raken door de overstroming dakloos.
Gehele dorpen worden door het water weggevaagd en een groot deel van de verbindingswegen verdwijnt onder het zoute water.
Ook de telefoonverbindingen zijn niet meer te gebruiken, kortom Zeeland is volkomen geisoleerd van de rest van Nederland, terwijl er dringend behoefte is aan hulp, maar hoe maak je dat kenbaar?.
Ook Zierikzee raakt onder water en een zekere heer Peter Hossfeld vlucht met zijn zoontje naar hoger gelegen delen van de stad waar ook de radiozaak Weltevreden van zijn werkgever staat. Mevrouw Weltevreden ontfermt zich over Hossfeld junior. Hossfeld zelf probeert zich nog verdienstelijk te maken bij de reparatie van de dijken, maar dat is onbegonnen werk. Op de terugweg naar de radiozaak komt hij er achter dat er volledige chaos heerste door gebrek aan verbindingen. Telefoonverkeer is er nog nauwelijks en vrijwel alle gebieden zijn afgesneden door het water. Hij legt zijn idee, zelf een zender te bouwen, voor aan zijn werkgever, maar die beweert dat zoiets met onderdelen van radioontvangers niet mogelijk is. Hossfeld echter ziet er toch wel wat in, mede door zijn ervaring als radio-knutselaar in zijn eerdere jaren, waarbij hij ettelijke radio's gebouwd heeft en door een studie aan radioinstituut Steehouwer, heeft hij toch redelijke kennis van radiotechniek opgebouwd. Hij probeert eerst een middengolf-zender te bouwen, logisch, want dat kunnen de meeste mensen op hun radio ontvangen. Maar het blijkt onbegonnen werk om op deze golflengte met weinig vermogen een fatsoenlijke verbinding op te zetten. Dus de zaak omgebouwd naar de 80 meter amateurband. Een EL3 als oscillator en een EL6, een wat krachtiger eindbuis als eindversterker. De as. schoonzoon van de fam. Weltevreden, Piet Meerman, bekijkt alles belangstellend en komt op een gegeven moment aanzetten met een PTT-man die een 807 zendbuis uit de PTT-voorraden meebrengt. De zender wordt snel omgebouwd met de 807 als eindbuis en aangezien de aanpassing van het signaal aan de antenne nogal wat problemen oplevert wordt besloten de tank-spoel op een lege fles te wikkelen. Door wat met de aftakkingen te vogelen en de koppelwindingen te verschuiven wordt uiteindelijk een in serie geschakeld lampje van 10 watt opgeblazen, een teken dat er zo'n 10 watt richting antenne gaat. Inmiddels heeft zich ook nog een TH-student, de heer Koopman, als hulp aangemeld, hij heeft echter geen verstand van zenders, maar verricht zeer nuttige werkzaamheden zoals het aannemen van oproepen en boodschappen.
De zender met operator. Zoals op de foto is te zien, een samenraapsel van allerlei bij elkaar gescharrelde onderdelen van radio-ontvangers en een spoel op een wijnfles waar normaal gesproken gedestilleerd water voor accu's in werd bewaard. Met deze constructie was het beter mogelijk de zender aan de antenne aan te passen. De voeding van de zender wordt uit een LF-versterker gehaald, terwijl een tweede versterker voor de modulatie van de zender zorgt. Staande bij de deur Piet Meerman, de aanstaande schoonzoon van de familie Weltevreden, de heer achter de microfoon is Peter Hossfeld en de schrijver in gebukte houding de TH-student, Kees Koopman. Maar dat durf ik niet met zekerheid te zeggen.
De replica zoals die die in het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk staat.
Nog wat details van deze replica.
De local oscillator links en de PA rechts. De opstelling zoals afgebeeld op deze foto klopt niet. Toen de 807 eindbuis (op de achtergrond) werd gebruikt, werd de EL6 op de voorgrond niet meer gebruikt en verwijderd. Maar zo staat het wel interessanter en bijna niemand die het opvalt. De trimmer op de afstemcondensator was van cruciaal belang, met de grote afstemcondensator was het onmogelijk de zender nauwkeurig af te stemmen op 3700 kHz. , met de trimmer lukte dat wel.
Actiefoto, de man met de microfoon isPeter Hossfeld. Op deze afbeelding zijn ook duidelijk de verschillen te zien met de afbeeldingen van de zender hier boven. De EL6 is er niet meer, de tank-spoel, onder rechts is met touwtjes bevestigd. Verder is hier de echte "Witte kat" batterij te zien
De Goorse replica.
Dit is het uiteindelijke resultaat, de complete zender, met "Witte Kat" anode batterij, om voor 40 Volt negatief voor de roosterspanning van de 807 te zorgen.
Hij is dan wel niet in één nacht in elkaar geprutst, maar ik heb er wel een nacht van wakker gelegen.
De zender zoals die nu, eind januari 2019 is. Er zijj ten opzichte van het originele ontwerp wat wijzigingen aangebracht. Omdat ik veel problemen had met de aanpassing aan de antenne met een koppelspoeltje, heb ik de eindtrap van een PI-filter voorzien. De afstemcondensator met de grote plaatafstand is aan de anode-kant en de kleine (oorspronkelijk gebruikte) is nu aan de antennekant met beide C's parallel. Om wat meer vrijheid in de keuze van de antennelengte te hebben is de spoel op de fles met wat aftakkingen uitgerust, die dmv. een krokodilleklem gekozen kan worden. De zender is nu zeer goed aan te passen en de onderdrukking van harmonischen is verbeterd..
Verder heb ik in het anodecircuit een HF-smoorspoel voor de 700 Volt voeding toegepast met een scheidingscondensator, zodat er geen 700 Volt meer op de vaste delen van de afstemcondensator staat. Er zijn tijdens de watersnood al veel te veel slachtoffers gevallen, die 700 Volt is toch wat te gevaarlijk, vandaar.
Ook zijn er wat aansluitingen gemaakt om de zender te kunnen moduleren met een zogenaamde clamp-tube-modulator.
De 40 Watt modulator die ik gebruikte heeft toch wat nukken en ik vermoed dat de aanpassing van de modulatietrafo aan de HF-eindtrap niet correct is.
Het schema van de zender is onderaan de pagina afgebeeld.
En hier onder nog een plaatje van de eerste opzet zonder eindtrap met de 807 power tetrode.
Zo zijn ze waarschijnlijk in Zierikzee ook begonnen.
Het is me nu ook duidelijk geworden waarom in de uiteindelijke "Zeeuwse" uitvoering de EL6 in de eindtrap is vervangen door een 807. De heren Hossfeld en Meerman zijn waarschijnlijk, net als ik, geschrokken van een blauwe vonkenregen in de eindbuis wanneer je wat aan de afstemming van de tank-kring draait. Ook bij omlaag geschroefde voedingsspanning bleef de buis vonken, een ander exemplaar toonde dezelfde kuren. Het blijkt dat een EL6 niet de meest geschikte buis is voor dit werk.
Het eindresultaat.
Omdat de werking van het prototype niet naar mijn zin was, heb ik de hele zaak weer uit elkaar gehaald en mijn eigen bedenksels er aan toegevoegd. Het geheel heeft niet al te veel afbreuk gedaan aan het oorspronkelijke ontwerp. De oscillator is nu stabiel en met de tweede EL3N werkte het ook redelijk goed.
Hieronder enkele foto's van het uiteindelijke bouwsel.
Het totaalbeeld van de zender.
De rechterkant met een tweede afstemcondensator van de tankkring, de "Anode-Tune" condensator, die zat er bij het origineel niet op..
In het midden de grote HF-smoorspoel met koppelcondensator, afkomstig uit een T1154 zender. Ook in het stuurroostercircuit is een HF-smoorspoel opgenomen. Dit om clamp-tube-modulatie toe te kunnen passen en de clamp-tube bij telegrafie-uitzendingen de 807 te laten beschermen. "Ons bint zuunig op onze eindbuizen" zouden ze in Zeeland zeggen...
De achterkant met een blik op de 807 beam-power-tetrode.
De linker kant met de Master-Oscillator met EL3N.
Op deze foto is iets meer te zien van dit "In één nacht gebouwde" apparaat. De klodders soldeertin liggen nog op het plankje, maar ja 's nachts met slecht licht......
De tweede EL6 of EL3 ontbreekt hier aangezien de 807 zijn taken heeft over genomen. Ook de oude, liggende tankspoel is niet meer in bedrijf. De grote flessenspoel heeft zijn taak over genomen. De kleine afstem-C is weer in ere hersteld, deze C verzorgd de "Load" van de PI-kring.
Doordat zonder modulatie de afstem-C van de tank-kring al stond te spetteren, had ik er al een met wat grotere plaatafstand op gezet. Deze wordt nu gebruikt voor de "Plate-tuning"
Op deze afbeelding zijn de aftakkingen op de flessenspoel goed te zien, met bijbehorende krokodilleklem.
Output een makkelijke 25 Watt in 50 Ohm.
Tot slot een aerial-view van de verzameling oude onderdelen.
Bovenaanzicht. De beide afzonderlijke plankjes met de zenderdelen zijn op een Ikea-kastplank gemonteerd om het geheel wat makkelijker te kunnen transporteren. Dit hoort dus eigenlijk niet.
Een afbeelding in kleur van de zender zoals hij gebruikt werd tijdens de watersnoodramp met nu de juiste anodebatterij en wat aangepast om aan de eisen van het Agentschap Telecom te voldoen. .
Dit is de tweede, zwarte, oudere versie van de anodebatterij. De eerste, waar ik ontzettend trots op was, werd door een oplettende bezoeker afgekeurd. Dat was het blauwe exemplaar, maar die werd pas in 1956 op de markt gebracht, drie jaar na de ramp. De zwarte werd ook afgekeurd, de omranding van de kat moest rood zijn. Met veel moeite de batterij weer van het geplakte fotopapier ontdaan en nieuwe, rood, wit, zwarte afdrukken aangebracht. Als er nu nog wat fout is, laat ik het zo. Voorlopig even geen anodebatterijen meer.
De brede zijkant. De teksten aan de zijkanten zijn anders dan op het blauwe exemplaar en de maximale spanning van deze batterij is 135 Volt.
De smalle kant, ik heb de prijs maar gelijk gehouden, het was al duur genoeg.
De mooie blauwe van 1956 en de zwarte gebroederlijk naast elkaar, blauw met 120 Volt en zwart met 135 Volt.
Het schema en de spoel-gegevens. Op de punten a, b en c kan de clamp-tube-modulator aangesloten worden.
Klik op het schema voor een vergroting
Resumé:
Door dit project heb ik heel veel ervaring op gedaan op het gebied van zenderbouw, antenneaanpassing, modulatie-techniek en improvisatie door de gebruikmaking van allerlei oude onderdelen uit de junk-box. Ik ben tegen vrijwel alle problemen opgelopen die bij een dergelijk ondernemen voor kunnen komen en de meeste er van konden worden opgelost. Vraag niet hoe, maar het was wel leerzaam.