Het streven om een stabiel VFO met buizen te maken blijft voortduren. Eerst heel veel soorten en uitvoeringen van de Colpitts- en Clapp-oscillatoren gemaakt en beproefd. De resultaten waren zeer wisselend, de stabiliteit was na een opwarmtijd meestal heel goed te noemen, en dan hebben we het over een paar Herz per uur bij frequenties van ca. 3,5 MHz. Dus voor zover geen klachten. Maar, wanneer ik na dagenlange afwezigheid de oscillator weer in schakelde stond die niet op de laatst gekozen frequentie en ook niet na een kwartier. Ergerlijk was dat mijn zelfbouwsupertje met Philips PP11-spoelen wel steeds op de juiste frequentie bleef staan. Dat wordt bereikt met een simpele Meissner-oscillator zoals in bijna iedere buizen-omroepsuper zit. Na enige slapeloze nachten kwam ik tot de conclusie dat dit principe toch niet voor niets toegepast werd. Zelfs in professionele/militaire apparatuur zie je dat. Bij voorbeeld in de GRC3030. Toch nog eens gekeken hoe het daar gemaakt was. Op zich niets bijzonders, wel oerdegelijke onderdelen gebruikt.
Nu heb ik lang geleden een zwaar gedemilitariseerde GRC3030 gesloopt en de onderdelen netjes bewaard. Dus wat ligt er meer voor de hand??
Een prototype maken voor één frequentiebereik. Welnu. dat is gelukt. Op een oud chassis dat al vele prototypes gedragen heeft werd de schakeling opgebouwd. Het voordeel van zo'n gebruikt chassis is dat er al veel gaten in zitten, daar moet je van profiteren. Ook maar gelijk een redelijk nette opbouw te maken, meestal doe je dat later en werkt het allemaal niet meer. Voldoende uitdagingen dus.
Onderdeeltjes bij elkaar scharrelen, buizen uitzoeken en daarna de boel in elkaar zetten, met het onderstaande resultaat.
Door op de afbeeldingen te klikken verkrijgt U een vergroting in een nieuw venster.
Het vooraanzicht van het proefbouwsel. De grote afstemknop is duidelijk herkenbaar. Alleen het bereik van 2 tot 3.8 MHz wordt nu gebruikt. Het afstemmen met zo'n grote knop is ook wat makkelijker. Nu nog een tandwieltje zoeken dat past op de tanden van het grote wiel. Maar omdat ik van plan ben een digitale frequentie-uitlezing toe te passen wordt de afstemming waarschijnlijk nog wat aangepast.
Een oerdegelijke afstemcondensator die oorspronkelijk het ontvangerdeel van de GRC-3030 bediende. Aangezien de beide helften beide over max 210 pF beschikken en dat ook bij de oscillator en scheidingstrap van de zender komt dat mooi uit> Verder zijn de originele spoelen voor het lage bereik gebruikt en deze zijn nu vanaf de zijkant te regelen.
Een blik op de achterkant toont de solide constructie van de afstem-C. Als buizen zijn voor zowel de oscillator en de scheidingstrap EL90's gebruikt. De EL90 kan ook met gemak een 807 in de PA aansturen. Maar dat is van latere zorg. Eerst dit maar eens goed afronden.
Op deze afbeelding is goed te zien dat het chassis al meerdere martelingen heeft ondergaan. Ik heb het geheel wat ruim opgezet zodat ik er ook gemakkelijk met een soldeerbout onder bij kan. Dat is ook handig bij het fout zoeken om ergens een meetklem op te zetten of nog wat wijzigingen aan te brengen.
De onderkant, het onderste gedeelte is de oscillator, de niet zo kritische onderdelen op een weerstandsbordje gezet, dat oogt allemaal wat overzichtlijker. Ook hier werden veel oude onderdelen gebruikt, zelfs oude condensatoren die uiteraard eerst wel getest werden. In het uiteindelijke ontwerp worden ze wel vervangen door moderner materiaal om zo toekomstig problemen te voorkomen. Voor de temperatuurcompensatie zijn in het oscillatorgedeelte ook condensatoren met een negatieve temp.coefficient toegepast. Van der Heem dus mooi nageaapt.
De scheidingsversterker wordt wel afgeschermd met een extra wandje, wanneer je dat niet doet zijn de verrassingen soms heel vervelend.
De nieuwste ontwikkelingen.
Na de eerste geslaagde proven van het prototype is besloten het uiteindelijke apparaat op te bouwen. Het chassis was al enigszins voorbereid.
Het voorlopige vooraanzicht. De onderste knop voor de bandkeuze, band 1 loopt van ca 2 MHz tot 3,7 MHz, no.2 van 3,6 tot 6,7MHz en no.3 van 6,6 tot 12 MHz.
De grote ronde knop is voor de grove afstemming en de kleine daarboven is om de laagste paar Hertzjes in te stellen.
Zijaanzicht van de zender.
De achterkant, links moet de eindtrap en de modulator komen. Hopelijk is er voldoende ruimte, altijd weer een uitdaging......
De linker kant, rechts de oscillator-spoelen en links die van de scheidingsversterker.
De onderkant met nog een zee van ruimte, er komen nog wel afscherm-schotjes in.
De huidige opbouw. Het linkse schakeldek is niet uit een GRC3030, maar een gewone driestanden schakelaar met drie schakelaars. Deze dient voor de keuze van de buffer-trap spoelen en is er ook voor het kortsluiten van niet in gebruik zijnde spoelen. Dit was bij de originele schakelaar heel simpel uitgevoerd. De hier gebruikte oplossing was wat weerbarstiger. Door een slechte soldee-verbinding was op het bereik no.2 een dip in het signaal bij ca. 5,6 MHz. Hert heeft heel veel zoek werk gekost om er achter te komen waar dit euvel vandaan kwam. Uiteindelijk, een week na constatering, de slechte verbinding gevonden. Overigens had ik in eerste instantie de banden precies omgedraaid omdat ik dat logischer vond. Maar bij het zoeken naar de "dipfout" kwam ik er achter dat bij het kortsluiten van niet in gebruik zijnde spoelen in het oscillatorgedeelte niet werken als je dat doet. Dus alle spoelen ( behalve die voor bereik no.2 ) op de juiste plek gezet zodat ik niet alle bedrading moest wijzigen.
Tot dusver werkt de zaak nu erg goed, de stabiliteit is goed, een stabilisatie van de oscillatorspanning is misschien nog wel wenselijk, eens kijken of een stabiele schermroosterspanning voldoende is.
Met een 85A2 moet dat eigenlijk ook kunnen.
Nu dus de volgende stap, de eindtrap met een E130L, een SQ-buis met een lage voedingsspanning en een heel hoge steilheid. Dat wordt nog oppassen met ongewenste oscillaties. We gaan het allemaal beleven. De modulator gaat het schermrooster aansturen en is tevens beveiliging van de eindbuis bij het weggvallen van het oscillator-signaal. Dit wordt met een ECL86 gedaan met een kleine transistorvoorversterker. De voeding wordt extern uitgevoerd.
U wordt op de hoogte gehouden.
Dit is het schema van de oscillator en buffertrap zoals die gerealiseerd is in het uiteindelijke ontwerp, nu ook met spanningsstabilisatie. Die wordt waarschijnlijk nog vervangen door een mosfet aangezien 150 Volt van de 150C4 wat weinig is om de eindtrap vol uit te sturen. 275 Volt is dan beter..
De allernieuwste ontwikkelingen 5 maart 2023.
Na een kleine pauze waarbij andere zaken een hogere prioriteit hadden, zijn de werkzaamheden aan de kleine zender weer gestart. Ondanks de winterse temperaturen in de shack toch nog de zweetdruppels op het voorhoofd gehad bij de constructie van het front en de montage van de HF-eindversterker.
De eerste proeven met een E130L gedaan. Deze buis had een lage anodespanning nodig om toch tot indrukwekkende uitgangsvermogens te komen. Maar ja, ik wilde persé mijn Geloso PI-filter gebruiken en dat is me niet gelukt met deze buis. Het resultaat was bedroevend. Ik zal nog eens narekenen hoe het wel had moeten zijn. Dus, ten einde raad maar een 6146B gebruikt die ook bij Geloso toegepast werd. Dat ging perfect. Met 350 Volt anodespanning ongeveer 10 Watt HF-output. Voor mijn doeleinden genoeg. Maar er moest nog meer gebeuren, de AM-modulatie moest met het schermrooster uitgevoerd worden. Ik had van een ervaren zenderbouwer een schemaatje gekregen dat gebruik maakte van een ECL86. Zonder al te veel na te denken het schakelingetje gebouwd en in gebruik gesteld. Het werkte en ik kon de schermroosterspanning prima regelen. Het moduleren verliep wat problematischer. De triode van de ECL86 leverde niet genoeg vermogen om de penthode goed aan te sturen. Maar er was een ander probleem, volgens de datasheet van de ECL86 kan deze maar max. 100 Volt tussen kathode en gloeidraad verdragen. Dat zou hier wel eens hoger kunnen worden. De ECL84 kan dat wel ( 200 Volt) en dus snel van buis gewisseld, maar ja, de aansluitingen moesten ook weer gewijzigd worden. Dat verliep verder goed, het modulatieprobleem was echter niet opgelost. Het stuurrooster van de pentode was direct met de arm van de potmeter verbonden, het LF-signaal wordt hier ook in gekoppeld. Het bleek dat bij een lage potmeterstand de triode zo'n lage impedantie zag dat hij zijn uitgangsspanning drastisch zag zakken. Dit euvel werd opgelost door een weerstand van 470 kOhm in serie met de potmeterarm te plaatsen. Het resultaat was daarna redelijk. Eén ding bleef me storen, bij het wegvallen van de HF-stuurspanning zou de PA-buis onnodig veel stroom gaan trekken, niet dat dit bij de lage anodespanning tot katastrofale gevolgen zou leiden, maar toch, het zinde me niet.
Toen maar weer naar de aloude methode met een clamptube gegrepen. Wel met de ECL84, een beproefde schakeling gemaakt. Het werkt perfect, zonder HF sturing blijft er ongeveer 32 Volt op het schermrooster staan. Hierdoor kan de anodestroom niet in het rood schieten. Het modulatiedeel moet nog gemaakt worden, maar daar heb ik wel vertrouwen in. Ik zal hiervoor een ECC83 gaan gebruiken. Alleen moet er nog een plaats worden gevonden op het chassis.......
Hieronder de nieuwste afbeeldingen van de zender.
Inmiddels is de folie van de frontplaat verwijderd. Deze wordt nog met rimple-lak voorzien. Links onder de bereikschakelaar, daar boven de afstem-C en daar weer boven de fijnregeling. Rechts van de afstem-knop, de keuzeschakelaar van het Geloso PI-filter. Daarnaast de anode-afstemming. Boven deze knop een neonlampje wat ik tot dusver niet aan het branden heb gekregen. Ik denk nu maar een fietslampje te nemen met een koppellusje in de spoel van het PI-filter. Het is de bedoeling om aan de hand van de lichtopbrengst de juiste instellingen van de uitgangstrap in te stellen. Onder de loading-condensator.
De katodestroommeter van de 6146B. Dit metertje heb ik op de radiomarkt van 't Harde op de kop getikt voor een Euro. Zelfs de tekst past bij de zender. Het ding is 500 microampère FS. Met wat weerstandjes uitermate geschikt dus.
Het zijaanzicht met de 6146B en de horizontaal opgestelde PI-kring. Horizontaal ging niet, de loading-condensator liep vast. Deze toen maar onder het chassis geplaatst en de tuning-C naast het Filter gezet. Alles bevindt zich nog in een experimentele fase, of anders gezegd, het moet nog netjes worden gemaakt.
Rechts de potmeter voor de schermroosterspanning-instelling. Die wordt uiteindelijk nog vervangen door een paar vaste weerstanden.
Hier nog een wat meer gedetailleerd beeld van de PA.
Achteraanzicht met naast de eindbuis de ECC82 clamptube, maar dat wordt weer een ECL84. De meeste rechtse buis komt te vervallen en wordt geruild voor een mosfet die de stabiele spanning van 275 Volt gaat leveren..
De linker-kant ziet er nog steeds als vanouds uit.
Het geheel in vogelvlucht. De schakelaar van het PI-filter is wel echt Italiaans, de Amerikanen zouden daar wel een stevig porselijnen exemplaar aan gewaagd hebben. Hij schakelt ook wel heel erg licht.....
De onderkant.
Op deze foto is links onder de loading-C te zien. Boven, links, de zwarte potmeter van 1 MOhm die de stuurroosterspanning van de ECL84 bepaalt en daardoor via zijn katode het schermrooster van de PA-buis voedt.
Het schema.
Terug naar begin van de pagina
05-03-2023 73 19