Tijdens de tweede wereldoorlog stond er tussen Goor en Diepenheim een Duitse radaropstelling. In Goor noemden ze dat het Lunapark vanwege de ronde draaiende apparaten, die inderdaad wel wat van kermis-attrakties hadden. Het geheel werd nog vervolmaakt met een aantal zoeklichten en afweergeschut. Dus licht en lawaai was er ook.
De Duitse codenaam was "Kröte", vertaald "Pad", zo'n glibberige kikker.
Hier ziet U Kröte in het Twentse land liggen. Het geheel werd in 1942 opgebouwd. De bemanning bestond uit ca. 150 soldaten. De radarstations ressorteerden (voorjaar 1943) onder de Eerste Jagddivisie van Von Döring. In ons land werden de stations bemand door personeel van Luftnachrichtenregimenten (Ln.-Rgt.) 201 en 211. Na een reorganisatie eind 1944, en na het sluiten van Seeadler (In de Bloemendalerpolder), was alleen een Luftnachrichtenregiment 223 aanwezig.
Op de bovenstaande kaart zijn de plaatsen te zien waar de verschillende opstellingen stonden. Er waren drie soorten, Categorie 1, of wel 1. Ordnung, Categorie 2 en 3, resp. 2. en 3. Ordnung. De 2. Ordnung, de categorie waarin Kröte valt, bestond meestal uit 1 of 2 Freya-radars, 2 Würzburg-Riesen, 2 Y-Linie (Y-peilers), 1 radiobaken, 1 lichtbaken en een radiozender. Rechts van de rode pijl ziet U Rheinsalm, dat was een radarstation van de 1. Ordnung, een grotere dus. Kröte werkte nauw samen met deze opstelling. De Freya-radar werd gebruikt om vliegtuigen op grotere afstand te vinden, waarbij alleen de richting en de afstand gemeten konden worden. De Würzburg-Riese kon de afstand, de hoogte en de richting van het vliegtuig bepalen, maar dan wel over een kortere afstand. De nachtjagersector waar zich de beide radarstations zich bevonden was "Raum 4C" ( Van de zogenaamde Kammhuberlinie). Vanuit de lucht was Kröte nauwelijks te ontdekken, alleen de Würzburg-Riese, die dicht bij het kanaal stond , was goed te zien. De rest was zodanig geplaatst en gecamoufleerd, dat het bijna onzichtbaar was.
Hierboven de posities van de verschillende zaken van "Kröte"
Dit is het wegje naar de gebouwen bij de boerderij "Stroek", de rode pijl geeft aan waar het ongeveer geweest is.
De Radar bij de boerderij "De Modder"was vanaf het kanaal niet goed te zien. Zo her en der stonden ook zoeklichten, die met rieten matten aan het oog werden onttrokken. Waar het afweergeschut precies stond kan niemand zich herinneren.
Op deze plaats, waar nu de schapen vredig staan te grazen, heeft de Würzburg-Riese gestaan bij de boerderij "De Modder"
De originele luchtfoto van de lokatie "Kröte". De foto is gemaakt boven Goor in de richting van Diepenheim. De uitsneden hier onder heb ik gedraaid zodat het Noorden weer ongeveer aan de bovenkant is . De foto werd beschikbaar gesteld door de fam. Schuite in Goor. De echte foto is in tif-formaat en ca. 95 MByte groot.
Een luchtfoto van het gebied waar "Kröte" was opgesteld, rechts boven de "Eternit" fabriek.
De heer Jeroen Lagraauw was zo vriendelijk mij een overzicht te geven van de posities van de Flak-opstellingen (Fliegerabwehrkanone):
De rode pijlen wijzen de posities aan, volgens Jeroen kunnen er nog wel meer zijn geweest, maar die zijn dan slecht te zien.
Dit is zo'n Flak-opstelling.
Op deze foto is ongeveer aangegeven waar de verschillende zaken stonden. Het kan ook goed zijn dat waar "Zoeklicht" staat een geschutsopstelling was. aangezien de oorlog bijna ten einde was ( 8 April in Goor) is er al veel van het Lunapark vernietigd en afgebroken. Daarom is op deze foto waarschijnlijk ook al veel verdwenen. De brug over het Twentekanaal is op dat tijdstip nog intakt maar zal binnen de komende twee weken worden opgeblazen. Onder, bij boerderij "De Modder", is goed de krater te zien van een Engelse bom, die ongeveer 60 meter van de boerderij is gevallen. Waarom deze opstellingen nooit intensiever zijn gebombardeerd is voralsnog een raadsel.
Nabij de schuilkelder achter het kasteel "Weldam", bevonden zich ook gebouwen, één met verbindingsapparatuur en andere toestellen en één als onderkomen voor de officieren. De bewoners van de boerderij van Jacobi, hebben na de oorlog hier een tijd in gewoond, aangezien hun boerderij totaal vernield was. Bij de Würzburg no.1 was ook nog een bunkertje, alwaar een kennis van mij na de oorlog nog in heeft gespeeld. In Goor waren ook enkele vrouwen die bevriend waren met de Duitse bemanning van het Lunapark. Twee zijn er ook getrouwd met deze mensen. Ik heb beide mannen gekend. Het waren niet de fanatieke Duitsers die je zou verwachten, eerder het tegendeel, zeer nette, aardige en rustige mensen. Ze zaten daar ook niet vrijwillig. Een van hen was medewerker van Telefunken, een begaafd technicus, die voor onderhoud en reparatie van de radio- en radar-appparatuur moest zorgen. Verder ontstonden er zo nu en dan ook bijnamen voor Goorse mensen. Een ervan was "De Waterfietse", deze vrouw, waarschijnlijk verblind door de liefde ( of wat anders) had op de terugweg van de barakken van het Lunapark naar Goor, even vergeten dat er nog een kanaal tussen zat. Zij koerste met een luide plons in het koude kanaalwater.
De schuilplaats met ingang. Tijdens de oorlog was het geheel onder aarde bedolven.
Op deze afbeelding is duidelijk de schervenvanger voor de ingang te zien.
Blik op de schervenvanger.
Binnenwerk van de schuilplaats.
De ingang vanaf de andere zijde.
De achterkant, met een soort nooduitgang.
Gezicht vanuit de plaats van de schuilkelder op de plaatsen waar de barakken stonden.
Het pad, tussen de bomen, waar het radar-personeel over vluchtte bij luchtaanvallen.
De tweede bunker. Foto : 1964 Ben Gritter. Deze foto werd genomen vanaf het zandpad tussen Rondweg en Poortweg. De ingang met schervenvanger bevindt zich in de weide. Vanaf het pad is de bunker dus rechts.
De zelfde bunker maar nu genomen vanaf het weiland. Op de achtergrond loopt het zandwegje. Foto : 1966 Ben Gritter.
De restanten van de radarinstallatie "Würzburg Riese" vlak aan de Rondweg bij Goor. Foto : ongeveer 1968 Ben Gritter.
Zo ziet er dat eind Mei 2015 uit.
En zo moet het er in de oorlog uit hebben gezien. ( Montage met behulp van de foto van Ben Gritter, een Würzburg-Riese radar op de overgebleven sokkel gezet)
De gele punt is de camerapositie van Ben Gritter. Als je de blauwe lijn bekijkt is de radar dus redelijk dicht bij de weg geweest. Ook de plek van de tweede bunker is nu wat duidelijker te zien en inderdaad rechts van het weggetje..
Dit is een Würzburg-Riese in een wat gehavende toestand aan de Normandische kust. Van dit soort stonden er dus twee in Goor.
Hier nog een foto van een Würzburg in Douvre, Frankrijk.
Een exemplaar in kleur, het kon weleens dezelfde zijn..
De werking van de Würzburg-radars: Een fragment uit een verhaal over een Duitse jachtvlieger.
Zo rond kwart over twaalf kreeg Oberleutnant August Geiger bevel om op te stijgen. Aannemelijk is, dat hij naar het radarstation Kröte, dat in de omgeving lag van Goor, werd gedirigeerd. Boven het radiobaken van het radarstation aangekomen, moest hij, wachtend op nadere instructies ‘van beneden', op de voorgeschreven hoogte blijven cirkelen. In het station intussen, merkte de operateur van het ‘Freya’ radarapparaat een bommenwerper op die een koers volgde die afweek van die van de overige bommenwerpers. Een makkelijk herkenbaar doel, waarop weldra de veel nauwkeuriger volgradar van het type Würzburg - Riese werd gericht. Een tweede apparaat van hetzelfde type werd op de eigen nachtjager gericht De positie van beide vliegtuigen werd doorlopend gemeten en vanuit de bedieningscabines van de radarapparaten doorgegeven naar de centrale post van het radarstation. Daar werden beide posities op een horizontale, matglazen kaart geprojecteerd; de positie van Doug Browns toestel werd met een rode stip weergegeven, die van de Me 110 van August Geiger en zijn twee metgezellen met een blauwe. Bovendien werd de vlieghoogte van beide vliegtuigen zeer nauwkeurig door de radarapparaten bepaald. De gevechtleidingsofficier (Jägerleitoffizier), die naast de glazen kaart stond, gaf Geiger via de radio zodanige instructies aangaande koers en vlieghoogte, dat op het matglas voor hem de blauwe stip zich zo snel mogelijk dicht achter de rode bevond en de vlieghoogten vrijwel gelijk waren. Voor een geroutineerde gevechtleidingsofficier en een dito nachtjagerpiloot een niet al te zware opgave. De radaroperateur van Geiger, die de instructies van de gevechtleidingsofficier aandachtig volgde, begreep dat de bommenwerper waarop zij jaagden binnen bereik van hun boordradar zou zijn, wanneer de onderlinge afstand geslonken was tot ca. 3.300 m en de Tommy in de zoekhoek van 70º terecht kwam. Het duurde inderdaad niet lang, of de radarecho die het grote vliegtuig produceerde, tekende zich al af op de drie beeldbuisjes in de nachtjager. Dit was het ogenblik waarop Geiger de onderschepping op eigen kracht moest pogen te volvoeren. De beide Würzburg - Riese radarantennes in Kröte lieten hun 'prooien' los, op zoek naar een andere bommenwerper en een andere nachtiager.
De Freya Radar in het Diepenheimsebroek.
De plaats van de Freya. Er stonden barakken in het "Pruussen buske of Duutse buske" , het bosje, wat net onder de Freya te zien is. De weg langs het kanaal bestond toen nog niet.
De hieronder afgebeelde Freya stond in het Diepenheimse broek, op de zogenaamde " Luizenbelt", een kilometer ten westen van de Würzburg radars, wel vlak aan het kanaal.
Een afbeelding van een Freya-radar.
De Freya-opstelling vanaf de Goorse kant van het kanaal gezien, iets verder westelijk als de onderdoorgang van de Regge.
Ongeveer tussen de beide boompartijen heeft de radar gestaan.
Iets rechts van de antenne, het zogenaamde "Duutse buske"
Zo ziet een fundament van een Freya er uit.
Een Freya-radar met wat personeel.
Een afbeelding van de Freya antenne-constructie.
De Y-Linie of wel de Y-Peilers.
Hiervan moeten er twee van hebben gestaan in de buurt van de Würzburg-Riesen.
Hierboven een toren met een Y-peiler. Vaak waren de torens van hout gemaakt.
Een afbeelding van het Y-peil principe. Hoe dat precies werkte moet ik nog nader onderzoeken.
Zoeklichten in de omgeving van Diepenheim.
Niet alleen bij het Lunapark stonden zoeklichten, in de wijdere omgeving waren ze ook aanwezig. Twee plaatsen waarvan men weet dat ze daar stonden, staan hieronder vermeld.
Zoeklicht aan de weg van Diepenheim naar Lochem, rechts, iets boven het midden, "Huis te Diepenheim en rechts daarvan de kerk.
Bij het zoeklicht hadden de Duitsers uit verveling een tuintje aangelegd met in het midden een hakenkruis van viooltjes. (Aldus J. Teger Diepenheim)
Hierbij een afbeelding van een Duits zoeklicht.
Ook in "de Helle", een gebied ten zuiden van Diepenheim, tussen het stedeke en de Schipbeek, stond een zoeklicht.
Hieronder nog een paar foto's van Duitse zoeklichten.
Geraadpleegde bronnen voor dit hoofdstuk:
De heer Jan Teger te Diepenheim. Boeken van Fritz Trenkle Diverse bronnen op internet, die deeltjes van de puzzel opleverden.
Voor mensen die geinteresseerd zijn in dit soort zaken, hierbij een link naar de site : "See-adler"
Verder is er op de site :
heel veel te zien en te lezen over forten, bunkers en radaropstellingen.