Een nieuwe uitdaging.........
De Collins ART-13, een vliegtuigzender die ook wel voor andere doeleinden werd gebruikt. Met zijn auto-tuning-mechanisme een indrukwekkend apparaat.
Schakel naar een ander kanaal en met veel geraas worden vijf instellingen met een motor-aandrijving in de voor-geselecteerde standen gezet.
Het is altijd al een wens geweest met zo'n apparaat te werken en nu heb ik er een, maar wat voor een?????
Een bij de KLM gebruikt exemplaar en het zal onze Koninklijke Luchtvaart Maatschappij niet zijn om er andere eischen (zo schreef men dat toen) aan te stellen en de documentatie te verstoppen.
Er zitten dus dingen in die in de normale ART-13 niet voorkomen. Het is soms onbegrijpelijk hoe men het er nog in heeft geprutst, precisiewerk, maar waar het voor is en hoe het werkt, nergens te vinden. Misschien dat een wanhopige oproep vanaf deze website duidelijkheid brengt.
Een bezoek aan het Aviodrome in Lelystad heeft een klein beetje duidelijkheid gegeven in de KLM-ART-13.
Een uiterst vriendelijke Wim van de Broek (PA0JEB), heeft mij in de documentatie van de ART-13 laten snuffelen en wat kwam ik daar tegen???? Een beknopte beschrijving van de KLM-modificaties, welliswaar zonder schema's, toch geven bepaalde details inzicht in de materie, bv. de buis in de kristallenbak is een PL83 en het aantal kristallen is 107. Kortom uiterst leerzaam. Op deze foto van Gert Bikker (PA9F) is PA0JEB en de ART-13 te zien. (Geen KLM-uitvoering) in de radiokamer van het Aviodrome , PI4ADL in Lelystad.
De HF-Oscillator en multiplier
De kristal-oscillator-unit (KLM-uitvoering)
Dit is dus mijn ART-13 De uitleg over de verschillende bedienings-elementen en meters volgt later.
De foto's zullen van beduidend mindere kwaliteit zijn, aangezien ik de zender te zwaar vindt om hem mee te sjouwen naar mijn foto-studiootje. Jammer, maar ik wil mijn rug toch heel houden.
Het bovenaanzicht.
Met behulp van dit overzichtelijke blok-schema is te zien hoe de zender werkt. In feite simpel, maar als je de bossen draad onder in het apparaat ziet kun je het woord simpel wel weer vergeten.
Ik ga echter elk blokje bespreken en dan hoop ik dat het duidelijk wordt hoe slim de zaken geconstrueerd zijn. Om hem weer aan de praat te krijgen moet ik ook begrijpen hoe het allemaal precies werkt.
De onderkant van de zender.
De knoppen met het auto-tunesysteem-mechaniek.
De motor voor de auto-tuning.
Zijaanzicht met aansluitingen. de middelste plug is voor de voeding.
Detail van de pluggen.
De variometer van de eindtrap, de schijfjes rechts zijn van de instellingen van de vermenigvuldiger.
Een blik op de modulator-voortrap, de 837 (defect) van de HF-oscillator en het blokje voor de calibratie.
Het is lastig aan een betaalbare 837 te komen. Ook hier hebben de audio-freaks de markt compleet verziekt.
Nog eens de bovenkant, de bruine plaat met gaatjes is voor de 107 kristallen die de KLM nodig vond voor de afstemming.
Het vacuum-relay en weer een ding met KLM-sticker. Een motor met vertragingsbak voor de aandrijving van een kleine variabele lucht-afstem-condensator. Geen idee waarvoor en wanneer die motor begint te draaien. Ook de functie van het buisje, links boven de blauwe condensator is nog niet te verklaren.
Hopelijk krijg ik daar nog eens antwoorden op.
De HF-Oscillator.
Aangezien de HFoscillator absoluut niet functioneerde en de buizen zo nu en dan gloeiden, dacht ik dat de buisvoeten uitgesleten waren. (DOM). Dit noodzaakte mij de schema's heel nauwkeurig na te lopen om te zien waar het euvel veroorzaakt werd. Ik ging zelfs zo ver om de zijwand van de oscillator te demonteren om aan de buisvoet te meten. En wat zag ik daar????? De buis stak niet in de buisvoet, maar bungelde met z'n pennen in de buisvoetgaten. Een ferme druk op de buis en ja hoor, perfect. Het zelfde gold voor de twee 1625's van de multiplier. Het zelfde verhaal. Alles gloeit en bloeit.
Op deze foto de kale ART-13 met alleen de 837 van de HF-oscillator en de twee 1625's van de multiplier. De X-tal-unit is verwijderd evenals de Audio- en MCW-CFI-unit , wat blijft, een kale vlakte. Hier zie je nog hoe ver de buizen uit de voeten steken.
Het inwendige van de HF-Oscillator, met permeabiliteits-afstemming. Rechts de spoelen van de multiplier. Er lagen ook talrijke dode insecten in de compartimenten.
Het schema van de HF-oscillator en de multipliers
En zo ziet dat er op het echte schema uit.
De HF-oscillator kan op twee basis-frequenties oscilleren. Staat de A-instelling op een oneven getal dan loopt het HF-oscillator bereik van 1000 - 1200 kHz, op de even standen van 1200 - 1500 kHz. De frequentie bereiken van Control A zijn dan ook:
| Control A positie | Frequentie bereik in MHz. | Multipier X |
| 1 | 2.0 tot 2,4 | 2 |
| 2 | 2,4 tot 3,0 | 2 |
| 3 | 3,0 tot 3,6 | 3 |
| 4 | 3,6 tot 4,0 | 3 |
| 5 | 4,0 tot 4,8 | 4 |
| 6 | 4,8 tot 6,0 | 4 |
| 7 | 6,0 tot 7,2 | 6 |
| 8 | 7,2 tot 9,0 | 6 |
| 9 | 9,0 tot 10,8 | 9 |
| 10 | 10,8 tot 12,0 | 9 |
| 11 | 12,0 tot 14,4 | 12 |
| 12 | 14,4 tot 18,1 | 12 |
| 13 (LF) | 0,2 tot 0,6 | - |
De eerste multiplier kan 1, 2, 3, of 4 vermenigvuldigen en de tweede alleen 3 keer.
Het signaal dat uit de multiplier komt gaat rechtstreeks naar het signaalrooster van de eindbuis 813.
De kristal-oscillator-unit (KLM-uitvoering)
Op de plaats waar deze unit geplaatst is kunnen meerdere soorten Oscillator-units geplaatst worden. ( Eén tegelijk) . Veel ART13's hebben hier een soort dummy-unit die alleen een 28 Ohm weerstand bevat. Het is namelijk zo dat dat de gloeidraden van de buis in de oscillator-unit en de standaard HF-oscillator buis, de 837 in serie staan. Over de gloeidraad van de buis in de oscillator-unit staat standaard een 50 Ohm weerstand, maar als de buis ontbreekt klopt de gloeistroom niet voor de 837. Dan moet er aan de 50 Ohm weerstand een 28 Ohm weerstand geschakeld worden. Ik heb dat in de KLM-unit gedaan met een 27 Ohm weerstand.
De verschillende units kunnen zijn , de Low Frequency-oscillator unit met een bereik van 200 tot 600 kHz . , Crystal controlled oscillator unit CDA-T, de dummyplaat of de in mijn ART-13 gebruikte 107 kanaals Xtal-unit.
De voorkant met een indicatie op welk kanaal de oscillator staat. Tevens de keuzeschakelaar XTAL of VFO.
Achter de zwarte kap een tandwielen-mechaniek met bijbehorende waarden.
De gehele unit met 30-polige connector.
De linker zijkant.
De rechter zijkant met aansluiting voor de HF-oscillator. Het doel van de groene weerstand is mij nog niet duidelijk.
De aandrijvingsas en rechts de 30-p connector, waarbij punt 4 verbonden is met het gloeidraad-circuit.
Het binnenwerk, een samenspel van electronica, schakelaars en tandwielen. Welke buis in de unit hoort is niet bekend.( Nu wel. een PL83 )
Een wat betere blik op de buisvoet, 9-pens. Rechts, de witte, door mij toegevoegde 27 Ohm weerstand.
Het blijkt dus dat een PL83 toegepast wordt, 15 Volt gloeispanning en dan hoort een 300 Ohm weerstand over de eerder genoemde 50 Ohm te staan.
De andere versies van deze oscillator-unit, eerst de LF-oscillator.
Zo ziet zo'n unit er uit, het schema is ook eenvoudig en met simpele middelen zou je zelf zo'n oscillator voor zender kunnen maken.
De oscillator wordt direct met de 813 in de PA gevoed, geen buffer dus. Je hoeft de knoppen A en B dus ook niet te bedienen.
Er bestaat ook nog een kristal-gestuurde LF-oscillator.
En dan hebben we nog de dummy en die ziet er zo uit:
Voorwaarde is echter wel dat er dan parallel aan de 50 Ohm van het oscillatoren-circuit een 28 Ohm weerstand aangesloten wordt.
De belangrijke inhoud van de dummy, R402 van 28 Ohm met een connector. Dit paste natuurlijk weer niet in mijn ART-13, die heeft een 30 polige connector op een andere plaats.
Mijn KLM-X-tal unit.
De X-tal-unit is nu voorzien van een PL83 en een 300 ohm weerstand. Verder één kristal geplaats van 3534 kHz, op nr.2 van de keuzeschakelaar. Het schakelmechaniek werkt van geen meter en ik heb geen idee hoe dat aan te sturen is. Dus met de hand de schakelaar op "2" gezet.
De schakelaar staat op 22, kristal 3535 is hiermee uitgekozen.
Het grote moment is gekomen, 28 Volt aan en 400 Volt er op. Hiep hiep hoera, dit gedeelte werkt. Omschakelen naar X-tal werkt ook perfect. Met twee trimmers onder in de HFO de twee basis-frequenties afgeregeld naar 1000 kHz en 1200 kHz. De calibrator gebruik ik nog even niet, dat is een uitdaging voor de toekomst.
De audio en MCW-CFI-unit geplaatst. Modulator-aansturing werkt, de sidetoon werkt en MCW werkt. Maar ja, de twee 811's en de 813 nog niet geplaatst. Daar begint het volgende avontuur.
MCW-CFI Unit
Deze unit bevat een kristal-oscillator die met een 200 kHz kristal werkt. Door het een en ander te mengen komt er als eindresultaat een signaal uit dat om de 50 kHz een checkpoint produceert. Met behulp van de calibratiekaarten en wat handigheidjes kan de HF-oscillator hiermee zeer nauwkeurig afgeregeld worden.
Het 50 kHz signaal wordt gemengd met het HF-signaal van de HF-oscillator en is zodoende als mengproduct in de hoofdtelefoon te beluisteren, 0 Hz is zero beat.
Aangezien het ijken met een frequentieteller eenvoudiger gaat (die bestonden toen nog niet) denk ik niet deze utilty te gebruiken. Hooguit om het eens te proberen. Dan moet de 200 kHz oscillator wel werken en dat is nog niet het geval.
Verder bevindt zich de side-tone-, tevens tone-generator op deze unit. Bij CW produceert ze het meeluister signaal en bij MCW is dit signaal eveneens de signaalbron van de modulator. Handig dus. Dit gedeelte werkt overigens perfect.
De calibrator heb ik nog niet getest, de side-toon generator werkt prima, mooie 1000 Hz toon.
Ik weet ook nog niet of het door mij geplaatste 200 kHz kristal nog wel goed is. Dat gaan we ook nog testen.
Het oranje, 200 kHz kristal.
Links de side-tone trafo en rechts de twee zelfinducties voor de diverse calibratie-frequentie-produkten.
Ook hier een KLM-plaatje.
Bovenaanzicht.
Links boven de connector voor de verbinding met de rest van de zender.
Speech Amplifier Unit
Deze unit bestaat uit een speechamplifier die met een kool- of dynamische microfoon kan worden gestuurd. Een 12SJ7 of 12SK7 werkt als voorversterker en levert zijn uitgangssignaal aan een 6V6 die een uitgangstrafo heeft met secundair twee wikkelingen die de roosters van de eigenlijke modulator met twee 811's sturen.
Verder is er een sidetone circuit aanwezig, ook met een 6V6. De uitgangstrafo hiervan heeft secundair een aantal aftakkingen die met een keuzeschakelaar met de connector voor een hoofdtelefoon (600 Ohm) verbonden zijn. Door de keuzeschakelaar te verdraaien is het volume te regelen, dad ook wel wat eenvoudiger gekund, maar voor deze oplossing zal een reden geweest zijn. Deze unit werkt zonder enig probleem, zelfs de elco's van 25 muF zijn nog goed.
De keuzeschakelaar kool- of dynamische microfoon en de volumeregeling van de sidetone zijn toegankelijk via een klep aan de voorzijde waar in de lijst van de frequenties en instellingen voor de kanalen van de zender zijn genoteerd.
De audio-unit met de volumeregelaar en de microfoon-keuzeschakelaar.
Drie trafo's, zie schema een eindje verder op. De volume instelling van de side-tone en een keuzeschakelaar voor kool- of dynamische microfoon.
De meest linkse buis is hier een 6V6, maar dat hoort een 12 SK7 of 12SJ7 te zijn. In de Amerikaanse uitvoering de SJ, maar in de KLM-uitvoering zit een SK. Aangezien ik alleen maar 12SK7's had heb ik die er in gezet.Het werkt perfect.
Nu dus met de juiste buis, een 12SK7. In het midden een bakje met alleen vier elco's van 25 muF.
Deze schijn je te moeten vervangen, voorlopig even niet, het werkt allemaal goed.
En weer zo'n KLM-plaatje.
Nogmaals een bovenaanzicht.
En hier het binnenwerk. Dat is allemaal redelijk toegankelijk.
De Modulator
Deze bestaat uit twee 811's eind-triodes, zeer geliefd bij de audiofreaks. Ze geven veel licht en warmte en of ze nu zo geschikt zijn voor een LF-versterker is nog maar de vraag. Ze zijn echter nu wel een stuk duurder dan voor 15 jaren.
Het gloeidraad-circuit, speciaal voor de twee 811's. Een serie-weerstand van 0,8 Ohm en over de beide 811's een weerstand van 12,6 Ohm. Deze schakeling verzorgt op slimme wijze een negatieve voorspanning op de roosters van de eindbuizen.
De buizen in mijn exemplaar zijn echter 809's die een andere gloeistroom hebben. Ik zag de bui al hangen, compleet verkeerde verdeling van de gloeispanning en verkeerde spanning voor hrt negatief.
De onderkant van de modulator. De kleine, felgroene weerstand is de weerstand die over de 809's staat. Men heeft dus de buizen niet klakkeloos vervangen, maar ook deze weerstand aangepast.
Rechts zijn de aansluitingen van de anodes aan de modulatietrafo te zien. Deze trafo heeft secundair twee wikkelingen, één voor het anode circuit van de PA-buis 813 en een tweede voor de modulatie van het schermrooster van de 813. Deze gescheiden modulatievoorzieningen zorgen voor een perfecte modulatie van de ART-13.
Het modulator schema Op dit vereenvoudigde schema is ook te zien dat in het gloeistroom-circuit de gloeidraad van 2 Ohm van V104 , de 813 is te zien.
Links de modulatie-trafo met rechts daar van de twee 811's en geheel rechts de 813.
De Power-Amplifier
In feite is dit een simpel ding, een beam-power-tetrode die direct vanuit de multiplier op het stuurrooster wordt aangestuurd, De buis werkt in klasse C en heeft een vrij hoog rendement. Met een anodespanning van ca. 1200 Volt is er makkelijk 100 Watt AM (of 400 Watt PEP) uit te halen. Dat zullen alle PIR-bewegingsdetectoren in de buurt fijn vinden. Die hebben geen warmteverschillen nodig om de schijnwerpers te laten branden, dat regelt mijn ART-13 wel.
De tankspoel met daar boven een meetschakeling van de KLM om de aanpassing van de antenne aan de zender te regelen. Een variometer en een variabele C zijn met motoren aan te sturen, hoe, is en blijft waarschijnlijk een groot vraagteken. Links met het groene KLM-plaatje is de motor met vertragingskast voor de afstem-C
Op deze foto is de motor van de kleine afstem-C goed te zien.
Hier in detail.
.
Op bovenstaande foto is de variometer te zien. Daar boven, weer met groene sticker, de aandrijving. De knop van de variometer doet ook niet mee in het eigenlijke auto-tuning circuit van de zender. Omdat de motor niet werkt moet dat nu met de hand gebeuren.
Geheel links de reuzenafstem-C voor de HF-eindtrap.
Links de variometer. Rechts, de twee kunstwerken met ronde schijfjes, dat zijn de trimmers voor de instelling van de verschillende bereiken van de multipliers.
Je kunt de bereiken peaken voor de amateurbanden om een beetje meer sturing te behalen, maar of dat verstandig is betwijfel ik. Kwetsbaar spul.
Met schakelaar S-113 wordt de de tankkring van L-circuit naar PI-kring gewijzigd.
Op dit schema is ook goed te zien hoe de modulatie-trafo in het circuit zit.
Uit mijn KLM-exemplaar kwam bijna geen output. Na heel lang zoeken bleek dat het schema van deze zender afwijkt van de originele ART-13.
Uit bovenstaand schema blijkt dat de arm van S106 RB (Calibrate-Tune-Operate) verbonden is via de modulatie-trafo T101 en weerstand R112, 47 Ohm met het schermrooster van de 813. Maar dat was bij mij niet het geval. die verbinding zat aan het Operate-contact. Dus eerst eens bedenken hoe dat zo zou moeten werken. Een dag verder kwam ik tot de conclusie dat het niet te doen was zonder het juiste schema en heb ik de kniptang gezet in de verschillende aansluitingen. Er kwam ook nog bij dat nergens de voedingsspanning van 400 Volt op de contacten van S106 stond. Dus de 813 kon er niets aan doen. Vanuit de MCW-CFI-unit heb ik van punt 5 van de connector de 400 Volt gehaald voor schakelaar S106.
Het paneel met de schakelaars en de meters. Het is natuurlijk de slechtst toegangkelijke schakelaar, tweede van rechts. De blauwe draad is een modificatie van het auto-tune gedeelte. Komt later aan de orde.
Dat had ik al eerder gedaan en ik heb toen gedacht dat alles opgelost was en de kast dicht gemaakt. Maar omdat er bij de stand calibreren vreemde dingen gebeurden heb ik alles weer uit elkaar gehaald. (53 schroeven plus de rest) Na deze wijziging werkt alles volgens het boekje. bij een voedingsspanning van ca 700 Volt komt er tussen de 30 en 50 Watt output. In de stand Tune een beetje minder.
Dus moet er binnenkort een voeding gebouwd worden die 1200 Volt en 400 Volt levert.
Het Auto-Tune gedeelte.
Verkijkt U zich hier niet op, het is geen automatische antennetuner zoals bij de hedendaagse zenders.
Op de KLM-uitvoering zijn vier instellingen die met auto-tune bediend worden. Dat zijn de twee knoppen van de High Frequency tuning, A-COARSE en B-FINE en verder knop E van de ANTENNA-LOADING en de C-ANTENNA-TUNING. D-FINE doet in dit geval niet mee en moet met de hand ingesteld worden.
Hoe werkt het ?
Een dummyload aan de antenneaansluiting maken. Een weerstand van 3,9 Ohm met flink wat wattjes en een seriecondensator van 100pF wordt aanbevolen. Bij het instellen van alles met een scope over de weerstand de spanning bekijken.
Nu komt het:
Eerst de hoofdschakelaar op bv. Voice zetten, het kan zijn dat de knoppen allemaal beginnen te draaien, dus wacht tot alles stil staat en de pilot-lamp brandt. dan zet je de Channel-schakelaar op een der 11 kanalen, kan zijn dat alles weer gaat draaien, bij rust maak je de vergrendelingen los en je begint met het kiezen van de band, A. Dat is een 8 standen-schakelaar die nauwkeurig op de toppen van de driehoeken moet worden gezet. Is dat niet het geval, dan werkt de PTT-schakelaar niet. Dan moet aan de hand van de calibratie-tabellen met de B-FINE knop de juiste frequentie ingesteld worden. De vergrendeling na de instelling vast zetten!!!
Nu aan de hand van tabellen uit het manual de ongeveer stand van de Loading en Tuning instellen. Dan S103 in de Tune-stand zetten. Ook voor de Antenna-Loading COARSE geldt dat alles nauwkeurig op de topjes gezet moet worden, ook een schakelaar. Wanneer dat allemaal gebeurd is druk je op de testknop en zal de zender geactiveerd worden. Je kunt nu met de knoppen E, C en D de maximale output regelen . Dan de knoppen weer vergrendelen. Dat kun je dan voor alle kanalen doen.
ATTENTIE, wanneer je vergeet bij een knop de vergrendeling vast te zetten en je wisselt van kanaal ben je alle 11 instellingen weer kwijt.
De knoppen met hun auto-tune mechaniek.
De motor voor de aandrijving van alle knoppen, wanneer je vaak achter elkaar van kanaal wisselt wordt die behoorlijk heet.
Bij mij brande het Pilot-lampje niet. Zal wel stuk zijn, jammer, nee dus. KLM heeft de zaak zo verbouwd dat na het automatisch fine-tunen, dat ik dus nooit voor elkaar zal krijgen, het lampje gaat branden. Ik heb me dus wezenloos gezocht naar een punt waar op spanning staat wanneer het auto-tune-proces is afgelopen. En ik heb het gevonden, modificatie nummer 2 .....
Single-Turn units
Multi-turn units
Vereenvoudigd schema van Auto-tune.
Voor een gedetailleerde uitleg over de auto-tuner verwijs ik U graag naar de documentatie die her en der op internet staat.
Power Supply Unit
De fabricage van de voeding verloopt vrij voorspoedig. In een oude kast van een VHF-Eindtrap wordt het geheel ingebouwd. De voeding moet drie spanningen kunnen leveren, te weten:
28 Volt DC 10 A
400 Volt DC 200 mA
1200 Volt 300m mA.
Dus dat is nog al wat. Verder moet je toch wel redelijk voorzichtig zijn met deze spanningen, het is geen speelgoed.
Bijna klaar. De kast moet nog wat verder afgewerkt worden. Links boven de hoofdschakelaar. Het oranje lampje er onder geeft aan dat de netspanning ingeschakeld is, de 28 Volt DC staat dan stand-by.
De lamp rechts van de beide andere geeft aan dat de ART13 ingeschakeld is, terwijl de blauwe lamp, links onder aangeeft dat de hoogspanning geactiveerd is, dus handjes in de broekzak houden.
De achterkant met de net-entree. Daar naast een aansluiting voor de aarding. De zender wordt hier op aangesloten als extra veiligheid, mocht de min 1200 Volt draad onderbroken worden, dan staat er wel plus 1200 Volt tussen zender en voeding!!!
De langwerpige connector bestaat uit 20 aansluitingen, die parallel geschakeld de 10 lijnen naar de zender vormen. Dan nog twee zekeringen die aan de primaire kant van de trafo's en de 28 Volt unit zijn geschakeld.
Overzicht van het geheel, de grijze trafo zorgt voor de 400 Volt. De aluminium doos links er van is de 28 Volt 10 Amp. voeding. Rechts boven de hoogspanningsvoeding die nu op de beide 450 Volt wikkelingen is aangesloten en zo met spanningsverdubbeling ca. 1300 Volt onbelast levert. Er zitten ook nog twee 550 Volt aansluitingen op, maar dat wordt me wat te veel van het goede, De groene weerstand rechts boven zorgt met de inschakelvertraging voor een tijdelijke serieweerstand bij het inschakelen van de voeding.
.Een blik op de twee gelijkrichtmodules, de linker is een spanningsverdubbelaar voor de hoogspanning. Rechts met de blauwe condensatoren de bruggelijkrichter voor de 400 Volt.
De drie relais van het besturingscircuit, K1 wordt ingeschakeld als de PTT-schakelaar van de ART13 wordt ingedrukt en staat constant aangetrokken bij CW en MCW-bedrijf. K2 zorgt voor de inschakelvertraging als K1 geactiveerd wordt. De meest rechtse, K3 schakelt de gloeidraden van de ART13 in wanneer deze in bedrijf gesteld wordt. Bij twee van de relais worden drie kontakten parallel geschakeld ivm. de wat grote stromen. De inschakelvertraging bedraagt ongeveer een seconde, genoeg om de eerste klap van het opladen van de elco's op te vangen.
Het complete zijaanzicht van de voeding. Het past allemaal maar net en is loodzwaar.
Het schema,na diverse modificaties. Voorlopig de spanning op een max. van 800 Volt gezet.
Nu moet hij nog worden aangesloten aan de ART13, dat ga ik op een heel rustig moment doen, er kan nog van alles mis gaan.........
Inderdaad, er is dus van alles mis gegaan. Vanmiddag, zaterdag de 17 augustus 2019, de voeding aangesloten en getest.
Het begon al goed, bij het inschakelen van de hoogspanning, verbrande de 20 Ohm-weerstand die de inschakelstroom van de beide hoogspanningstrafo's tijdelijk begrenst.
Zo ziet de weerstand er nu uit, van binnen opgeblazen, dan moet er toch wel een forse stroom lopen.
Ach misschien komt de spanning na de weerstand niet hoog genoeg om het overbruggingsrelais te activeren en blijft de stroom door de 20 ohm weerstand lopen , dus de spanning voor de inschakelvertraging voor de weerstand gehaald en een nieuwe weerstand van 15 Ohm 50 Watt gemonteerd.
Zo hoort de aansluiting er uit te zien.
Na gebruik als begrenzingsweerstand ziet hij er zo uit, ik kan de resten niet terug vinden en ben blij dat ik niet in het schootsveld zat....
Maar de conclusie dat de stroom primair veel te groot is, is nu wel duidelijk, maar waarom dan???
Na vele experimenten en veel kapotte zekeringen blijkt dat de fout door een kortsluiting op de uitgangsconnector komt.
Ook zekeringen van 6,3 en 10 Amp. werden in microseconden zwart.
Wat blijkt nu, dat de 13,4 Ohm meetweerstand ergens een kortsluiting op de plug heeft veroorzaakt, waardoor er een enorme stroom in het 1200 Voltcircuit is gaan lopen. Dat heeft weer tot gevolg gehad dat een gelijkricht-diode van een 1200 Volt 20 Amp-type een volledige kortsluiting vormde en voor een gigantische stroom in de trafo zorgde waardoor er een fikse rookwolk uit de trafo kwam.
Dit is de diode met de interne sluiting, het is alleen nog de vraag wat is de eerste oorzaak van alle ellende geweest??? Niet meer te achterhalen.
Dus heb ik besloten om ook voor de hoogspanning een bruggelijkrichter te gebruiken zodat ik ook op halve spanning de zaak kan testen. En ziedaar, dat lukte.eerst met ca 750 Volt, er kwam vermogen uit de ART13. Ja, en als je dat dan ziet...... Ja, over naar 1200 Volt.
Dat is heel even goed gegaan, de vlammen sloegen uit de ART13 en in de voeding bleef het ook niet donker. De eerste schade is de 13,4 Ohm meetweerstand in de voeding. Deze wordt gebruikt om de hoogspanningsstroom te meten, gelukkig stond de meterkeuze op de stand "Aansturing", anders was de meter ook nog opgeblazen.
De restanten van de meetweerstand.
De eerste beslissing nu is de hoogspanning naar ca. 800 Volt te reduceren. Om een toekomstig vuurwerk te voorkomen. De ART13 werkt nog niet weer omdat de meetweerstand ontbreekt. Ik weet ook nog niet welke schade de zender opgelopen heeft na deze behandeling.
De schade is nu bekend, op een HF-smoorspoel, L 110 van de HF-eindtrap is door een te hoge HF-spanning een vlamboog ontstaan die op zijn beurt een kool-laagje heeft achter gelaten op de keramische bevestiging van deze spoel. De zender werkt dus wel, maar wanneer de veodingsspaning boven de 400 Volt komt wordt er weer zoveel HF-spanning geproduceerd dat de koolbaan gaat geleiden en er weer een vlamboog ontstaat.
Op zich niet moeilijk te verhelpen door de zaak schoon te maken of te vervangen, maar......................
Deze spoel zit op een bijna volledig ontoegankelijke plek. Als ik de zender helemaal uit elkaar haal kan ik misschien bij de spoel komen. Daar ga ik nog maar eens over nadenken.
Na (niet al te lang) te hebben nagedacht over een oplossing, gelijk de schroevendraaier weer ter hand genomen en de beplating van de zender losgeschroefd. Dat zijn weer heel veel schroefjes.
De MFI en Modulator-unit er uit gehaald en de Crystal-oscillator verwijderd. Buizen er uit en je hebt een redelijk gezicht op de mogelijke vuurwerkveroorzakers.
Op deze foto is goed te zien waar de meeste vlammen vandaan kwamen. Bij de bevestiging van L110 aan het chassis. Beetje vreemd, Collins maakte enorme gaten van wel 30 mm diameter voor het doorvoeren van HF-power-leidingen, maar op deze plek, waar de zelfde HF-spanning staat is nog geen 8 mm afstand van de aansluiting naar het chassis. Plus nog wat vervuiling in de vorm van vette stof, dit moest bijna altijd fout gaan.
Als oplossing een blokje plexiglas tussen spoel en chassis.
Dat ziet er beter uit. Maar om dit uit te kunnen voeren moest ik het grote relais K105 eerst verwijderen en wat kom je dan tegen....
De meetschakeling van de KLM, de koppelcondensator van 50 PF,(blauwe ronde ding) had een afgebroken poot, van de buitenkant was dat niet zichtbaar.
Dit is dus de meetschakeling van de KLM.
Het kortsluit-contact van L109 was niet goed gesoldeerd aan K105 en stond ca 1 mm van de aansluiting af. Zie rode pijl.
Na weer even nadenken kwam ik tot de conclusie dat L110 en L116 eigenlijk overbodig zijn wanneer de zender niet in een vliegtuig is geinstalleerd. De schakeling dient om statische ladingen weg te werken die van de antenne kunnen komen.
Dus, L110 met plexiglas blokje weggehaald en wat zag ik toen, een draad met condensator C137 van 0,0015 muF bungelde losjes onder de variometer . De condensator was ook niet goed gesoldeerd en L116, waarover hij geschakeld is ontbrak ook.
Hier boven een overzicht van de mankementen, L116 ontbreekt en de verbiningen met een rood kruis er door waren onderbroken.
De rode bliksemschicht geeft de plaats aan waar het vuurwerk plaats vond.
L110 en C137 er uit gesloopt en naar mijn idee is het nu verantwoord de voedingsspanning weer op te hogen.
Alle beplatingen weer gemonteerd, alle buizen en units er weer in en eerst maar weer met 800 Volt proberen. Zonder problemen, nu de stap naar 1200 Volt, die stel ik nog even uit .
Tot de volgende keer.
Houd de site in de gaten, er zullen binnenkort updates en uitbreidingen van dit onderwerp komen.