Onlangs kwam ik dit mooie houten kastje tegen. Eerst nog gedacht dat er de sigaren voor Winston Churchill in zaten. Nee, er stond zo'n mooi AM-kroontje op, van het Air Ministry dus. De aanduiding op de deksel van het kistje gaf ook niet veel duidelijkheid.
Het kastje met een verbindingskabel waar van de plug ontbreekt. Dan word je toch nieuwsgierig, dus snel deksel er af.
In de deksel twee steunen die het binnenwerk van het kastje tegen houden.
En dit zit er dan binnen in, een soort wekker. Een keer naar start gedraaid en jawel. Die stop je niet zo in je koffer als je met een vliegtuig wil reizen. Hij tikt als een tijdbom!!
De deksel met een belangrijke mededeling, waarvoor dat is zullen we later zien.
Dit kastje heeft de zelfde bevestiging als de intercomversterker A1134 van de Lancaster bommenwerper. Die wordt ook met elastische banden bevestigd.
Na een uitgebreide zoektocht naar meer informatie blijkt dit een onderdeel te zijn van een plaatsbepalings-systeem.
Hoewel een contactor vaak wordt uitgelegd als een soort IFF-apparaat in verschillende publicaties op internet, is dit niet waar. Een contactor, zelfs als het British of American is, is eigenlijk een apparaat voor het bepalen van de positie van een vliegtuig. Het heeft niets te maken met het identificeren of een vliegtuig een "Friend" of "Foe" is. (Iff).
Het is een mechanische klok met een elektrisch contact, die via een remote contactor de zender van het vliegtuig 14 seconden per minuut activeert met een toon van één kiloHertz . De Direction Finder Stations bepalen vervolgens door een kruispeilingen de positie van het vliegtuig.
Deze contactor werd vaak gebruikt in combinatie met de Engelse TR9, TR9D en TR9F gebruikt. Later met de TR-1143 transceiver of met de Amerikaanse de SCR 522 VHF-zender / -ontvanger.
De Britse types worden gebruikt in Fighters zoals Spitfire en Hurricane. Een groot deel van de zuidwestkust van het Britse rijk was verdeeld in sectoren. Elke sector had zijn eigen vliegvelden met Fighters. Als een Duitse aanval werd verwacht, bepaalde radar (Chain Home) de locatie en richting van de vijandelijke vliegtuigen. Een bepaalde sector werd dan geactiveerd. De vliegtuigen van die sector gingen in de lucht om de vijand te onderscheppen. De richtingzoek-resultaten van de Finder-stations van die sector (minstens 2 van hen) konden de positie van hun jagers bepalen door het "Pip-Squeak" -signaal dat wordt veroorzaakt door de zender met de contactor en zodoende de jagers naar de juiste plek dirigeren..
Britse versie van de Pip-Squeak.
Het werd veel gebruikt in De Slag Om Groot-Brittannië Tijdens WW2. De contactor zette de Zender aan, op een speciale frequentie die niet als communicatiekanaal gebruikt wordt.
Het was een zeer effectieve manier om de jagers naar hun doelen te leiden.
Voor verdere uitleg een artikel uit "Practical Wireless", July 2021.
Dit is de Engelse Remote contactor Type 4, ze zullen wel meer soorten hebben gehad. Waar de master was opgeborgen is niet te zien.
Op deze afbeelding de Engelse uitvoering, rechts beneden de combinatie master en remote. In het vliegtuig zaten ze denk ik wat verder uit elkaar.
De Amerikaanse uitvoering, de BC608.
Deze afbeelding hierboven is een contactor, type BC 608: een Amerikaans product. De werking is identiek aan het Engelse systeem..
De schakelaar aan de linkerkant wordt gebruikt om het zogenaamde Pip-Squeak-signaal te activeren of uit te schakelen.
De schakelaar rechts wordt gebruikt om het uurwerk van de BC 608 te activeren of deactiveren.
De knop in het midden is om het uurwerk op te winden.
Het gedeelte in de rechterbovenhoek in het ronde display ,laat de 14 seconden sectie zien. Gedurende die tijd werd gezonden.
Dit is dus een combinatie van klok en contactor. Bij het Engelse systeem waren het minstens twee aparte kastjes met de master-type 2 als soort moederklok.
Hoe het allemaal in elkaar zit bij de Engelse Master type 2 ziet u op de volgende beelden.
Wanneer je de klok uit de houten behuizing haalt, houd je dit over.
Het geheel van boven gezien.
Een beetje ten overvloede, in het midden de opwind-knop en rechts de stop/start knop. Je kunt hem dus niet electrisch sturen.
Wanneer je de behuizing weg haalt komt het binnenwerk tevoorschijn. Het wieltje met de cijfers geeft waarschijnlijk aan hoeveel pulsen per minuut gegeven worden, maar ik begrijp het nog niet. Onder, met pijl, de start/stop knop met rechts daarvan een bi-metaalschakelaar met de cijfers I en II er bij. Deze schakelaar dient er voor om de verwarmingselementen in de klok in- en uit te schakelen om een stabile omgevingstemperatuur binnen de klok te verkrijgen. Wel hard nodig om de klok wat regelmatig te laten lopen bij vliegomstandigheden. Hier mee is ook de waarschuwing te verklaren de deksel direct na het opwinden op de klok te plaatsen. Het ding moet warm blijven!!
De rood gelakte punten zijn de aansluitingen van de thermische schakelaar. De bus in de benedenverdieping is de veer van het uurwerk. Hoe lang hij het per vol opwinden vol houdt heb ik nog niet uitgevonden.
Hier nog wat meer details voor klokkenmakers.
De twee witte keramische buisjes zijn de verwarmingselementen die met 24Volt gevoed worden.
In de onderste vierkante bak zijn de aansluitingen aangebracht, alle leidingen met filters aangesloten op de schakelcontacten.
Zijaanzicht, hier is ook goed op te zien wat de oorspronkelijke kleuren van de draden zijn. Overigens is het een crime de deksel met de vier lange schroeven weer vast te zetten. De schroeven hebben geen enkele geleiding en wiebelen overal naar toe behalve in de gaten met de schroefdraad.
Het blokschema voor de installatie in een Spitfire. Rechts is de zender/ontvanger TR 1143 te zien.
Het schema van Contactor, Master, Type 2.
Een uitleg van het systeem in de Juli-2021-uitgave van het tijdschrift "Practical Wireless. Ik heb niet kunnen ontdekken dat er copyright-voorwaarden voor dit artikel zijn. Mochten die vorwaarden er wel zijn, graag een mailtje naar PA3ESY zodat er een oplossing voor kan worden gezocht.
Clockwork Radio, Tony Smith G4FAI describes the RAF's first active IFF system. Een pdf-bestand.
Verder een YouTube-filmpje van een lopende klok: De lopende klok op YouTube