Het is een steeds wederkerend gebeuren bij het restaureren van oude radio-apparatuur, het vervangen van lekke condensatoren. De koppelcondensatoren worden meestal gelijk vervangen en de ontkoppelcondensatoren vaak ook, uit voorzorg. Omdat, vooral de laatste categorie, nogal eens op lastige plekken zit, vooral in legerapparatuur, begon ik mij af te vragen wanneer je een condensator echt moet vervangen.
Zoiets moet toch eenvoudig te meten zijn. En dat is ook zo, je kunt met een Ohm-meter de inwendige weerstand meten, met een C-meter de capaciteit en eventueel met een voedig van 100 tot 200 Volt en een weerstand in serie, de stroom meten. Het is echter allemaal wat omslachtig. Waarom niet zelf wat maken dat zoiets wat vereenvoudigt???
Daar is hij dan, de Condensator Lektester. Een poosje geleden nogal wat materiaal gekregen waar ook deze behuizing met meter bij zat. Het had een FET-voltmeter moeten worden, maar werd nooit tot een werkend geheel gebracht. Ja wat moet je ermee? Tot het idee voor de lektester kwam, dat zou daar prachtig in passen. Het toestel werd gesloopt en over het ontwerp werd strak nagedacht. Ergens, ik weet alleen niet meer waar, had ik ooit eens een artikel gezien over het meten van de lekweerstand van condensatoren. Met een Op-amp. Schakelingen met op-amps waren ooit een deel van mijn werk en er is nog wel een beetje blijven hangen zodat een schakeling snel getekend was. Ik wilde echter wel een groot meetgebied kunnen bestrijken zodat ik ook elco's zou kunnen meten. Het meetgebied werd gedefinieerd van max. 10 mA bij 100 Volt testspanning, dat komt dan overeen met 10 kOhm lek ( Voor elco's heel normaal) tot een afleesbare 0,1 microAmpere, ook bij 100 Volt. Dat is dan 1000 MOhm. Met een vijf standen schakelaar werden de gebieden van max. 1 muA, 10 muA, 100 muA, 1 mA en 10 mA vastgelegd.
Vooraanzicht van de tester, de meterschaal moet nog aangepast worden, de schaal van 0 tot 10 is nu redelijk bruikbaar. Bij buizen-apparaten moet de koppel-C een zeer hoge lekweerstand hebben, groter dan 100 MOhm is aan te bevelen. Ga maar uit van een anodespanning van 200 V op de voortrap en een roosterlek-R van 500 kOhm, dan heb je al gauw bij een C-lek van 50 MOhm plus twee volt op je rooster staan. Voor ontkoppelcondensatoren is een grotere lekstroom toelaatbaar, de capaciteit is in alle gevallen wel belangrijk en vooral bij het niet vervangen van ontkoppel-C's moet deze gecontroleerd worden met een C-meter.
De vijf meetbereiken. De zekering zit er ter bescherming van de hoogspanningsvoeding-regelaar. Stel dat een condensator niet lekt maar een tsunami aan stroom doorlaat.
Wat ook wel handig zou kunnen zijn de testspanning te kunnen wijzigen. Dat had ik eerst met een simpele spanningsdeler gedaan, niet rekening houdende met de maximale belasting van 10 mA, die de deler volledig van slag maakte. Dan maar een regelbare voeding, eerst nog in buizentechniek gedacht, toen een shakeling met een hoogspanningstransistor (BUX84) en een BC107. Maar ja die BC107 kreeg ook heel veel spanning, dus dat werkte niet . Ook nog aan een soort hybride met een BUX84 als serieregelaar en een EF94 als aansturing. Maar waarom niet gewoon twee BUX84's gebruiken? Dus dat is het geworden. Na wat geprobeer met spanningsdelers om de goede spanningen te verkrijgen de gehele zaak op wat printjes gezet en zie het werkt perfect.
Aangezien aansluitklemmen onhandig zijn bij het meten van componenten heb ik er twee krokodillebekjes opgezet.
Mocht je in een toestel willen meten dan kunnen er ook meetsnoeren gebruikt worden. De schakeling is ongevoelig voor wat langere draden.
De achterkant met netaansluiting en aan/uit-schakelaar.
Het ziet er binnen niet erg professioneel uit, als ik dat wel ga doen, werkt de schakeling waarschijnlijk niet meer. Dus, het blijft zo.
Links onder, de netspanningsingang met schakelaar, midden voedingstrafo, 220 in en 250 en 6,3 Volt uit. Rechts boven de gelijkrichters voor 340 Volt DC en plus en min 7,8 Volt voor de Op-amp. Daar onder de hoogspanningsregelaar voor de 50, 100 en 200 Volt.
De achterkant van het voorfront met de 200 muAmp.meter, waarschijnlijk uit een oude BuisVoltMeter van Philips.
De twee keuzeschakelaars, links meetbereik en rechts test-spanning. Verder is in het midden de drukschakelaar voor de meting te zien. Deze schakelaar is noodzakelijk omdat je anders constant hoogspanning op de plus-aansluiting hebt staan. Zelfs 200 Volt is redelijk voelbaar.
En dit is dan het kloppend hart van de meter, de Op-amp, een 741. De ingang wordt beschermd door een serieweerstand van 220 Ohm en twee diodes van het type 1N4004. Met de trimmer kan de max. uitslag van de meter ingesteld worden en de 27 kOhm weerstand dient ervoor dat de stroom door de meter niet te hoog wordt en de meter defect raakt, dan heb je een heel groot gat te vullen. Voor de rest is uit het schema wel te zien hoe het instrument werkt. De resultaten zijn uitstekend.
Hieronder nog het schema. Vergroten door op het schema te klikken.
